Aan het slot van de eerste les heb ik de studenten mijn proefschrift meegegeven. Om een andere aanloop te maken naar een gesprek daarover was de opzet als volgt:

De manier van werken

- loop (met boek een beetje in het achterhoofd) individueel naar buiten en wees ontvankelijk voor wat je tegenkomt. Een toevallige ontmoeting, spullen uit de nauur, een scene waar je getuige van bent. Neem materiaal mee of maak foto's. Verzamel dat wat jouw aandacht trekt. Niet teveel met een vooropgezet plan. 20'

- Terug in het lokaal. Schrijf voor jezelf kort over je tochtje, orden je gedachten en mogelijk ook je spullen. Wat maak je van jouw vondsten? 10'.

- schuif de individuele tafeltjes aan elkaar tot groepjes van drie en vier en voer een gesprek naar aanleiding van ieders inbreng. Kijk welke thematiek naar voren komt die je straks kan delen door een statement of vraagstuk in te brengen . 20'

- een groepje brengt in waarover ze bezig waren. De anderen mengen zich gaandeweg in het onderzoekende gesprek. Bart denkt ondertussen na wat een zinvolle reflectie zou kunnen zijn uit zijn boek. En geeft aansluitend een klein stukje 'college/ verdieping'.

De thema's

De eerste groep brengt het thema van patronen en gewoonten en de vraag van het wel of niet doorbreken daarvan naar voren. De klas verbreedt dat zowel naar groter maatschappelijk, als persoonlijk bewust worden van gewoontes als patroon en patroondoorbreking als vitaal element in scheppende processen. Bart sluit af met een beschouwing over het boek de ambachtsman van Sennett. Daarin veel aandacht voor oefenen, voor vaardig worden met materiaal. En de bijzondere relatie die Sennett legt tussen 'handwerk' en 'sociale kwaliteiten'! Dus de morele dimensie die oplicht. Dat het goed maken van dingen ons ook oefent in het goed met elkaar omgaan.   

Uit de tweede groep komt meer de beleving naar voren. Dat de werkelijkheid ineens als een soort opvoering verschijnt door de opdracht. Je ziet anders, ervaart anders. Vanuit de raadselachtige sleutelzin van Gadamer voor mij (Bart) waarin zoiets staat dat 'als de werkelijkheid verschijnt als spel dat daar dan waarheid in naar voren komt' spreken we over de 'spelende mens' en het grote werk dat Huizinga daar verricht heeft. En tenslotte gaan we door naar hoe Gadamer dat uitwerkt. Sta je als toeschouwer buiten het spel (meer de traditie van Kant) of , Gadamer het stelt, het spel zich in jou af en ben je dus als toeschouwer er de eigenlijk speler van. We blijven even stilstaan bij dat filosofische punt en trekken dat dan door naar Bart's inzet om de toeschouwer zich uit te laten spreken en letterlijk 'mee te laten maken'. Dus dat makerschap van de toeschouwer aan te wakkeren. En we trekken het door naar de historische wortels van Bildung waarin de beleving van het andere, de ander iets wekt en leidt tot transformatie. (maakt je een ander mens). Ook en juist bij Gadamer dus die zoektocht naar de verbinding tussen de beleving (esthetische domein) naar dat wat we delen als gezamenlijke betekenis (ethiek).  

Bij de derde inbreng vraagt Bart of we in een kring kunnen gaan staan. Andere fysieke opstelling. Dan blijkt een spannend punt. drie van de vier deelnemers liepen tegen hun weerstand aan in de opdracht. Kort gezegd: 'kom ik helemaal uit den Bosch om mijn mede studenten te ontmoeten, kennis op te doen wordt ik naar buiten gestuurd om te ontvangen wat zich aandient...'. In het gezamenlijk gesprek dat het groepje al zelf voerde werd dat ontdekken van de eigen weerstand gewaardeerd als een inzicht. 'he werkt dat zo bij mij...' en 'hoe ga ik daar eigenlijk mee om...'. Dat onderwerp brengt ons gesprek in het hart van de missie van boek Bart: systeemdwang versus professionele eigenzinnigheid (tegenkracht). We herkennen de paradox in onderwijs waarin docent een pad uitstippelt, opdrachten geeft zelfs als hij een 'zoek het zelf maar uit opdracht' geeft. We herkennen allemaal een stukje van die weerstand. Ook in relatie tot de start van de Master. 'ben ik nu weer in de schoolbanken beland'? Hoe ga ik die eigen ruimte en eigen richting eigenlijk doen? De opleiding zelf zit ook midden in die kanteling van eenrichtingverkeer naar wederkerigheid door de leervraag van de student leidend te laten zijn. Wat fijn is aan ons gesprek is dat het open, kritisch, niets verbloemend is. Het spreekt ons (zo lijkt het) allemaal aan op de vraag 'waar sta je'. Bart pleit nadrukkelijk voor aanwakkeren makerschap. Als je maakt eigen je toe. Als je maakt neem je ruimte in. Metafoor: een bladzijde van de studie pas omslaan als je er iets van gemaakt hebt. 

Na een korte pauze brengt de vierde groep in wat ieder van de deelnemers heeft gemaakt: - een halve kuifje figuur met de tot co-creatie uitnodigende zin 'maak me af'. Een fotocollage van 'found footage' op muren deuren en vloeren, patronen, streepjes, symbolen een beeldende zoektocht op de grens van betekenis, een gedicht over de jongen in zijn bomberjack en tenslotte een filmpje (al eerder gemaakt) waar één van de sleutel bladzijden uit boek Bart bewerkt en hermaakt is tot een vertelling van de maker. We bevragen alle makers van dat vierde groepje: wat zegt dit over jou als maker en zien verschillende manieren van denken/ handelen rond maken. Wat bijzonder werkt is dat de tot video over leerprocessen bewerkte bladzijde uit het proefschrift een soort samenvatting van de middag blijkt te zijn. De kernwoorden uit ons gesprek komen terug, ook al is de video zelf een dag ouder. 

HOE NU VERDER

Oefenen thuis en op werk wordt sterk aangemoedigd:

1- wat maak je? Hoe kan je onderzoekend bij de scheppende impuls blijven zonder meteen de disciplinaire uitwerking in te duiken? Welke prikkels of uitdagingen of vragen geef je jezelf? Wat gebeurt er dan? dit is een mini-stukje artistiek onderzoek.

2- hoe kan je experimenteren in en met je praktijk? Dat is een klein stukje actie-onderzoek. Welke kleinere of grotere interventies kan en wil je doen in je praktijk? Waarom zou je ze willen doen en als je ze doet wat gebeurt er dan?

Maakvraag voor 8 oktober: kijk en lees in boek Bart, heel precies naar de letter of diagonaal, vorsend of grasduinend. En: maak iets......maar maak alleen iets als er een stukje tekst is dat je werkelijk iets te zeggen heeft. Anders niet! Wat is jouw 'dragende citaat' en welk maaksel ontspringt daar aan? Wat maak je: is het een setje regie-aanwijzingen, een verbeelding, komt er iets tot klinken, is het fysiek, materieel, waar speelt het zich af? Doe je het het alleen, of juist samen?     

Experimenteren met zelfassesment

Tenslotte wordt de vraag gesteld: 'als we hier gewoon komen krijgen we dan onze 4 EC'? Die vraag wakkert bij Bart nog het een en ander aan. Het raakt de kern van het gesprek even eerder. Doe je de dingen hier omdat ze nu eenmaal op het rroster staan en de docent er vast wel goed over heeft nagedacht? of koers je zelf? En zo ja hoe doe je dat dan die zelfsturing, hoe zou je die zo sterk mogelijk kunnen maken? Daar kan je in het navigeren door de studie veel aan hebben.

Wat je zou kunnen doen is het volgende. Begin met eens uit te zoeken wat je eigenlijk graag zou willen leren/onderzoeken/bereiken met deze (korte maar intensieve) lessenreeks. Ik stip drie punten aan met een aantal hulpvragen: doelen, werkwijze, manier van beoordelen. Je kan ze gerust door elkaar heen onderzoeken. Ze zijn niet perse volg-ordelijk (eerst dit, dan dat), maar grijpen onderling in elkaar. De vragen zijn maar een aanzet mijnerzijds. Het is in het geheel geen format! Juist niet. Kan zijnn dat het je aanzet tot je eigen vragen en aanpak.

Doelen: Wil je iets leren, iets kunnen, iets maken, iets onderzoeken of iets anders? Wat zijn je fascinatie, je inzet, je verwachtingen en je hoop in relatie tot wat deze lessenreeks je zou kunnen brengen?

Werkwijze, houding: wat voor soort activiteiten, handelingen wil je doen? welke houding/ rol wil je inzetten? Hoe zou je een en ander willen doen als in 'aanpak'? 

Beoordelen: waar zou je achteraf op beoordeeld willen worden?  waar kijk je naar, wat ligt er op tafel of wat loopt er juist omheen? Hoe en waarop zou je jezelf willen beoordelen? 

Als je hiermee voor jezelf een begin maakt is het natuurlijk bere-interessant om naar elkaars (één of twee anderen) oplossingen/ uitwerkingen te kijken. Te sparren. Dat zou voor wie dat wil (het is maar een tip) heel goed kunnen aanstaande vrijdag de 28e of maandag 1 oktober (hoewel er dan geen les is...)           

Afspraken

We zien elkaar op 8 oktober van 10.00-13.00. Locatie wordt IBB heb ik begrepen! Hebben jullie dat ook staan? Groet en graag tot de 8e

Bart van Rosmalen 0629014216 in case of stress or questions.