TROUW Nienke Schipper 03042014

Er zijn opvallend veel overeenkomsten in de manier waarop we emoties lichamelijk ervaren. En dat is niet cultureel bepaald. Dat hebben onderzoekers in Finland ontdekt aan de hand van een simpel experiment waarbij ze mensen vroegen aan te wijzen waar ze de verschillende emoties voelden in hun lichaam.

De vrijwillige deelnemers aan het onderzoek zeiden dat ze geluk en liefde voelden als een tinteling door het hele lichaam, terwijl depressie juist precies het tegenovergestelde effect had: verlammend gevoel in de armen, benen en het hoofd. Angst en gevaar zorgden voor een sterke sensatie in het borstgedeelte en boosheid bleek één van de weinige emoties waarbij ook de armen werden geactiveerd.

"Ons emotiecentrum in de hersens stuurt signalen uit naar het lichaam zodat we adequaat kunnen reageren op een situatie" zegt Lauri Nummenmaa, psycholoog aan de Aalto University die het onderzoek leidde. "Je ziet bijvoorbeeld een slang en je ervaart de emotie angst. Het zenuwstelsel zorgt vervolgens voor meer zuurstof in het bloed en een verhoging van de hartslag zodat je snel kunt reageren op de dreiging. Dat is een automatische reactie waar we niet bij na hoeven denken. "

De theorie bestaat al eeuwen, maar wetenschappers zijn het er nog steeds niet over eens of deze lichamelijke reacties verschillend zijn voor de diverse emoties, en of de lichamelijke reactie het brein juist bewust helpt om emoties te identificeren.

Om daar achter te komen bedachten Nummenmaa en zijn team een simpel computerexperiment voor ongeveer 700 vrijwilligers uit Finland, Zweden en Taiwan. Het team liet de vrijwilligers denken aan 14 verschillende emoties zoals woede, afschuw, liefde en trots. Per emotie moesten ze op een lege afbeelding van het menselijk lichaam aangeven welk deel werd gestimuleerd. Op een tweede afbeelding moesten ze aangeven in welk deel van het lichaam juist een verlamd gevoel optrad.

Niet alle vrijwilligers kleurde de emoties op dezelfde manier op de afbeeldingen, maar toen het team de gemiddelden vergeleek waren er veel overeenkomsten. Het team publiceerde de uitkomsten afgelopen maandag in the Proceedings of the National Academy of Sciences. De onderzoekers weten nog niet hoe de zelfgerapporteerde sensaties overeenkomen met de werkelijke fysieke respons die gepaard gaat met een emotie. Maar volgens Nummenmaa blijkt uit voorgaande studies wel dat er een lichamelijke respons is bij stemmingswisselingen. "Bij depressies hebben mensen bijvoorbeeld vaak pijn op de borst".

Neuroloog en professor aan de Universiteit van Zuid-Californië Antonio Damasio was niet betrokken was bij het onderzoek, maar is wel enthousiast over Nummenmaa's onderzoek. Het ondersteunt Damasio's theorie dat een emotie bepaalde lichaamsdelen activeert. Dat proces helpt het brein weer om de emotie bewust te herkennen. "Mensen denken vaak dat emoties iets zijn die alleen te maken hebben met relaties tussen mensen, maar emoties hebben ook te maken met hoe we omgaan met de omgeving, met bedreigingen en kansen. En daarvoor heb je zowel je lichaam als je brein nodig" aldus Damasio.