Wie anderen overwint is sterk, wie zichzelf overwint is machtig. - Lao Tzu

punt 1 - ‘Mr. Robinson recited poetry… They showered love upon me… I was unable to…’ Een paar regels uit het verhaal van Hanke over de Egyptenaar die terugblikt op zijn ervaring met een Europees stel tijdens een avond in Caïro, raakten me. Hierin voelde ik hoe liefdevol hij door hen werd bejegend, maar dat hij zelf toen niet in staat was om daarin zich te openen, omdat het een compleet nieuwe ervaring voor hem was en hij erom verlegen zat hoe zich te uiten.

punt 2 - Tijdens Joeps experiment zat ik in de binnenkring en ik mocht 'iets doen' stond er op mijn briefje. Toen heb ik ervoor gekozen om een instrument op mijn iPhone te laten klinken. Heel geduldig wachtte ik het moment af waarop er echt contact met hem mogelijk zou zijn voor mij. Toen speelde ik en zag ik hoe hij reageerde en ontstond er een gezamenlijke uitgevoerde wending in zijn opvoering. Het instrument dat ik koos was de Chinese Er Hu, een snaarinstrument dat mij in staat stelde echt met mijn vingers over het scherm van mijn iPhone te strijken en dynamiek aan te brengen. Het raakte Joep ogenschijnlijk en mij ook. Het voelde alsof ik aan het zingen was via mijn vingers, recht vanuit mijn hart en vanuit het moment. Het mooiste vond ik dat we elkaar zo deelgenoot maakten van een zoekproces, wat het thema van zijn opvoering was.

punt 3 - De Critical Respons Process doorlopen vond ik erg inspirerend. Stap voor stap de procedure doorlopen zodat ik kan leren hoe het bedoeld is. Ik maakte aantekeningen en tekeningetjes en volgde Barts uitleg en voice-over zeer geconcentreerd. Ik sla als het ware de hele ervaring zo multimediaal mogelijk op in mijn brein. Op een gegeven moment wilde Petra uit het format breken door toch nog iets in te brengen op een moment waarop dat niet meer de bedoeling was volgens de vorm. Dat vond ik zeer irritant en het was heerlijk voor mij om te zien hoe Bart terugduwde hierop en de regie echt krachtig naar zich toe trok.

punt 4 - In een opdracht om in een viertal te reageren op het onderzoek van een van ons kwam de irritatie eveneens naar boven. Anke en ik wilden allebei iets centraal stellen. Voor mij was het belangrijk aandacht te vragen hiervoor omdat ik de eerste sessie gemist had. Zij kon er in de middag niet bij zijn. Zij drong krachtiger aan dan ik en dus gingen we haar ding doen. We werden gevraagd in te stappen in een enigszins vaag experiment van haar waarin zij zelf nog naar duidelijkheid in haar denken aan het zoeken was. Dat vond ik lastig, maar ik deed toch mijn best om dit zo goed mogelijk te doen voor haar. Tijdens de evaluerende nabespreking kreeg ik de indruk dat zij niet goed doorvroeg op onze ervaringen. Het leek alsof niet alles wat we zeiden tot haar doordrong. Voor mij voelde haar hele experiment over de schutting geflikkerd bij me. Dat vergrootte mijn irritatie en maakte me bewust ervan dat ik zorgvuldiger bejegend wil worden als iemand mij wil gebruiken voor een eigen zoekproces.

punt 5 - Tijdens de lunch sprak ik Robin die creatief-therapeutisch werk verricht in een gesloten instelling. Het beeld dat hij opriep over dat hij mee ingesloten is in die instelling maakte indruk op me. Zo had ik er nog nooit naar gekeken. Zijn verlangen was om het denken van hem en zijn collega’s open te breken en hierin klonk frustratie, woede en verdriet in door voor mij. Het gevoel benauwt me nog als ik eraan terugdenk nu. Tegelijkertijd voel ik mededogen voor waar hij in verkeert.

punt 6 - Wat ik erg fijn vond was om mee te spelen op uitnodiging van Marjolijn in een ensemble op het podium in een collectieve improvisatie. Daarin trad een verrassende wending op doordat twee artiesten in plaats van te verbaal te vertellen opeens gingen dansen. Maar eigenlijk was ik meer bij de muziek dan bij wat er werd uitgebeeld. Ik zocht naar harmonie en structuur in wat de andere muzikanten speelden. Hierbij keek ik welke noot zij op het punt stonden te spelen en zette ik gelijktijdig dezelfde of een ondersteunend akkoord in als tegenwicht tegen de abstractere geluiden die geproduceerd werden.

punt 7 - Tijdens een gesprek in kleinere kring over ieders onderzoek was ik even ‘Artist in the corner’ en tekende ik wat er door het gesprek tussen drie anderen in mij op kwam. Al gauw ging mijn fascinatie naar de handen van Ilse die in dat gesprek met haar praktijk centraal stond. Ik voelde een contrast tussen de inhoud van de woorden en hoe ze werden uitgesproken en welke gebaren ze erbij maakte. Ik kon me heerlijk verliezen in die tweede dimensie van haar verhaal en heb geprobeerd met schetsen, notities en foto’s terug te geven welk verhaal ze nog meer vertelde dan alleen zichtbaar werd door de inhoud van haar woorden. Die woorden waren me te jargon-technisch, context-specifiek en klonken te vaak herhaald voor me om er een zin in aan te treffen waar ik me mee wilde verbinden.

punt 8 - Toen ik vervolgens aan de beurt was om beelden en gedachten te delen over wat mijn fascinatie was binnen het onderzoek, kreeg ik van Bart als de ‘Professor in the Corner’ tips voor literatuur die conceptuele kaders boden. Ik was blij met dit zoeklicht en ook blij met wat Anouk terug gaf vanuit haar fascinatie naar de werking van taal.

punt 9 - Bovenal bood zij mij de metafoor van zand optillen van de rivierbodem als beschrijving van collectieve waarden die voelbaar worden in een proces met een groep. Dat beeld hielp me om me beter te verbinden met wat mij in mijn vooronderzoek zo trof.

punt 10 - Tot slot heb ik voor Anouk weer een van mijn dragende citaten kunnen voordragen. Ik las het in het Engels, wat ik heerlijk vind om te doen, omdat ik dan mijn ‘BBC-accent’ kan opzetten en voor mij gevoel me kan verbinden met een hele traditie. Het boek gat over de relatie tussen stilte, woorden en zin en komt uit het boek van Jeanette Winterson genaamd Lighthousekeeping.

Waar ben ik eigenlijk op uit?

Als ik teruglees wat ik hierboven heb beschreven dan zie ik een verlangen om mee te spelen, een verlangen naar verbinding en eerbied voor de broosheid en de potentiële rijkheid in en van contact. Daarbij moeten vorm en inhoud kloppen met elkaar. Stilte en concentratie zijn voor mij belangrijke ingrediënten voor leren en expressie. Strengheid in vorm, houden aan wat we afgesproken hebben zijn dan randvoorwaarden die mij helpen. Daarbinnen is speelruimte en vrijheid. Dit vermogen tot weerhouden van impulsen en wat opleeft van binnenuit om ruimte te geven aan wat er gebeurt tussen mensen fascineert mij.

Wat concludeer ik?

Wat ik wil agenderen binnen mijn onderzoek is aandacht voor de vorm en communicatie hierover als ik anderen uitnodig in te stappen. Als men van een vorm die ik inbreng en afspreek, lijkt te willen afwijken dan wil ik dat kunnen benoemen als improvisatie en dit een keuze laten zijn waar men verantwoordelijkheid voor kan nemen. Binnen die kaders wil ik nieuwsgierig zijn naar speelruimte, rijkheid in manieren van expressie, reflectie, experimenten en wat er komt durven laten komen zoals het komt en de stilte uitluisteren of laten zijn.