5 Oktober 2022 is het 'de dag van de leraar'. Vanuit het lectoraat openen wij deze dag om 8.30 uur met een filosofisch ontbijt, waarin Gert Biesta (onderwijspedagoog en filosoof) te gast zal zijn en waar jij ook bij aan kunt sluiten! (zie 'filosofisch ontbijt' verderop in deze MusePost). Daarnaast blikken we terug naar het festival Musework Live 2022 en belichten we het begrip 'artistery of the teacher' dat komend jaar een belangrijk thema zal zijn in het lectoraat.

Er zijn lessen die in een zucht voorbij gaan en er zijn lessen waarin je de tijd zou willen duwen.

Er zijn lessen die zo actueel zijn dat je ze alleen vandaag kan geven en daarna nooit meer en er zijn lessen die tijdloos zijn, zelfs tien jaar later hebben ze nog niets aan relevantie verloren: je geeft ze nog steeds.

Er zijn lessen met de snelheid van houtskool op papier. Een paar vegen en accenten en de voorstelling staat. En net zo snel zijn ze weer uitgeveegd ook. Anderen lessen hebben het geduld dat nodig is om olieverf te laten drogen en dan pas verder te gaan. Weer andere lessen zweren bij aquarel. Ze zijn voorzichtig om over iets heen te kleuren dat er al staat. Dan wordt het smoezelig.      

Beste lezer,

Dit is de allereerste MusePost vanuit het lectoraat Muzische Professionalisering van HKU. Meer dan een nieuwsbrief is het een bundeltje teksten, soms een filmpje erbij, een gedicht, een beeldend werk en een ‘manier van werken’.

Komend jaar is een belangrijk thema binnen het lectoraat ‘The artistry of the teacher’; het kunstenaarschap van de leraar, want is goed leraarschap niet gewoon een kunstdiscipline? Afgelopen september had Bart van Rosmalen een korte ontmoeting met minister van onderwijs Robbert Dijkgraaf bij de opening van CASE; Centre of Arts, Science and Education. 'Wie leert hier van wiens kunst?' vroeg Bart zich af, als het gaat om kunst en onderwijs. Wat kan het onderwijs leren van de kunst, maar vooral ook: wat hebben kunstenaars te leren van het onderwijs?

Graag zetten we de leraar en het onderwijs centraal in deze allereerste MusePost.

Hopelijk vind je de tijd om even te grasduinen, al is het alleen al om hoe prachtig dat werkwoord is: grasduinen.

Veel plezier!

De redactie (Bart, Peter en Anouk)

Er zijn lessen met open monden en dichte oren, maar ook lessen met dichte monden en open oren, lessen met een hart maar zonder hoofd, lessen voor het hoofd maar zonder hart, lessen met en zonder handen, lessen met loopneuzen, met kriebelhoest, met luizenhoofden en lessen met zweetluchtjes.

Kunstacademie voor leraren?

Een terugblik op het Museworkfestival mei 2022

Is goed leraarschap niet gewoon een kunstdiscipline? Zou er eigenlijk niet gewoon een kunstacademie voor leraren opgericht moeten worden? Hebben we in alles wat we van leraar en docent verwachten niet stelselmatig over de 'kunst' daarvan heen gekeken? Deze vragen stonden centraal op het Musework Festival afgelopen mei. Met een internationale onderzoekgroep bestaande uit Gert Biesta (Edinburgh met collega's), Hanke Drop (HU), Saar Frieling (Hogeschool Leiden), Patrick van der Bogt (HU), Thieu Besselink (RUU), Pieter Baay (divers MBO) en Bart van Rosmalen (HKU), verkenden we het thema 'artistry of the teacher'.

Wil je het kringgesprek dat hierover ging nog eens terugzien? Bekijk dan dit filmpje (35 minuten):

Er zijn lessen die voorafgegaan worden door buikpijn, je weet dat er iets niet goed zit, maar niet precies wat, je voelt dat er iets gaat schuiven, maar je weet niet wanneer en hoe. Je merkt het wel. Het is onvermijdelijk. 

Er zijn lessen die gevolgd worden door geluk. Opgetogen door de opbrengst of door de opluchting dat het klaar is. 

Er zijn lessen waarin je al in het lokaal bent maar de leerlingen nog niet. Je kan je er geen voorstelling van maken hoe het zal zijn als ze komen, als ze al komen….komen ze wel? 

Samen met een grote groep mensen met liefde voor kunst en onderwijs, ontstonden er deze dag ontwerpen voor een kunstacademie voor leraren vanuit de gedachte dat kinderen en jongeren middels kunst een eigen plek in de wereld kunnen innemen in verbinding met anderen. Want wat betekent het als we spreken over het kunstenaarschap van de leraar? Het gaat niet alleen om kennisoverdracht, maar ook een omgeving te creëren waarin kinderen en jongeren de wereld kunnen ontmoeten: ‘vrije ruimte’ maken, waarin kinderen hun vrijheid tegen kunnen komen om zich vervolgens af te vragen wat ze daar mee gaan doen. Er is moed nodig in het onderwijs, zoals in de kunst, om ‘het ondraaglijke’ van de wereld waarin we leven te verbeelden in het onderwijs, er is oefening nodig, discipline en esthetiek. Goed onderwijs is dingen voor de neus van leerlingen durven zetten en hen vragen in te stappen en zichzelf daarbij niet te vergeten. Onderwijs moet wakker maken.

Onderstaand filmpje (3 minuten) geeft een mooi beeld van de bevlogenheid van deze ontmoeting tussen allerlei mensen uit het onderwijs:

Sommige lessen beginnen telkens opnieuw, er komt iemand binnen, er is een onverwacht verhaal, je raakt zelf de draad kwijt. Andere lessen vallen binnen in het midden. Het duurt even voordat je beseft waar je bent, waar vandaan gekomen en waarheen op weg. Sommige lessen wachten eindeloos op een goed einde dat maar niet komt. 

Er zijn lessen waar de tederheid van klaprozen in de lucht hangt, kijken mag, ook van dichtbij, kleur en tekening worden er alleen maar intenser van, maar raak ze niet aan, dan vallen de bloemblaadjes er af.  

Er zijn lessen waarin de leraar als een evenwichtskunstenaar over een, tussen twee wolkenkrabbers gespannen, draad loopt, om bekeken door velen, die beneden staan, de overkant te bereiken.

Er zijn lessen in verdriet, lessen in heimwee, lessen in rouw, lessen in verlies, lessen in omkijken, lessen in bij de pakken neerzitten en lessen in het tragische van dat wat nooit zal lukken.   

Er zijn lessen in schoonheid, in hoop, in verlangen. lessen die toekomsten voorspiegelen die nog moeten komen, ja later, ja later zeggen ze. Maar nu nog niet.   

Er zijn kinderen

Op de dag van de leraar kunnen de kinderen zelf natuurlijk niet ontbreken. Samen met Stichting NIVOZ maakten Bart & Anouk het filmpje 'Er zijn kinderen'. Het is een ode aan alle kinderen, opgenomen bij de Stichtse Vrije School in Zeist, in samenwerking met filmer Maarten Heijer, die ook bovenstaande video's maakte. Misschien heb je het al voorbij zien komen, anders kun je het hier (nog eens) bekijken:

Er zijn gewone lessen. Alles en iedereen kent zijn plaats. Zoals de noten van een toonladder. Heen en weer terug. Heen en weer terug. Zonder verrassingen precies weten wat er komt. En dat dat precies het goede is

Er zijn lessen die je voor het grootste deel cadeau krijgt. Dan ben je net bezig als het onverwachte aan de deur klopt. Laat je het binnen of houd je vast aan je plan? Je laat het binnen. Waarom zou je er nee tegen zeggen? Iedereen is op slag nieuwsgierig. Jij ook. Wat gaat er gebeuren?  

Filosofisch ontbijt - gedachten over deze tijd om nog even op te kauwen

Onderwijs vernieuwt elke dag. Op 5 oktober om 8.30 uur 's morgens, gaan we met onderwijspedagoog en filosoof Gert Biesta in gesprek aan de hand van twee bladzijden uit de filosofie, waarvan Gert vindt dat we het gelezen zouden moeten hebben: werk van Lawrence Stenhouse, een Britse onderwijsdenker, die in 1982 overleed. Wat hebben zijn ideeën ons juist nu te leren?

Wil je meedenken, praten, filosoferen? Meld je dan aan voor het filosofisch ontbijt!

KLIK HIER VOOR AANMELDEN

Er zijn lessen waar een gedegen achtergrond in de gevechtskunst zou helpen. Worstelen of jiu jitsu ofzo. Waar je niet alleen moet proberen de leerling te pakken te krijgen, maar ook voortdurend je eigen dekking goed in de gaten moet houden.   

Er zijn lessen waarin je je eigen opstandigheid als een vurig paard in toom moet houden. Briesend wil je door de orde banjeren, niet langer stapvoets gaan maar galopperen. Je trekt aan je eigen teugels en bijt op het bit met schuim rond je mondhoeken. Ho eens even: rustig aan jij!      

Nog hongerig naar meer...?

De contemplatieve dialoog en een manifest over de 'artistry of the teacher'

Voor wie nog meer wil lezen over de gebruikte werkvorm in bovenstaand filmpje van het Kringgesprek tijdens het Musework live Festival, kan onderaan deze MusePost een artikel vinden waarin de 'Contemplatieve dialoog' staat beschreven.

En wie meer wil weten over het begrip 'artistry of the teacher', kan verder lezen in het Manifest dat eveneens onderaan deze MusePost is bijgevoegd.

Er zijn lessen die doen denken aan de kunst om blaadjes tot figuren te vouwen. Je begint vierkant, overzichtelijk en rechttoe, rechtaan, maar met elke vouw die je in je les legt ben je op weg naar een papegaai, een bootje of een bloem. Je moet vertrouwen op de handelingen, want het beeld waar je aan werkt zie je pas tegen het eind in volle glorie verschijnen.

Er zijn lessen die draaien om de stilten tussen de zinnen. Om precies dat wat niet gezegd wordt. 

Er zijn lessen.

('Er zijn lessen' geschreven door Bart van Rosmalen)