Er zijn woorden die raken
Wat draagt een voorstelling in een training over Communicatie bij? In het kader van een mede door SIA gefinancierd onderzoek 'Kunst als Interventie' werkt het HKU lectoraat kunst en professionalisering Musework samen met De Baak. De vraag die we onderzoeken is: Wat is de 'eigen' bijdrage van kunst aan leren, veranderen, professionaliseren?
Wat doet taal en hoe landen jouw woorden bij de ander? Een prachtige vraag waar de deelnemers in de training Communicatie met Impact zich over buigen in twee modules. In deze training zitten een paar korte opvoeringen van Anouk Saleming en Bart van Rosmalen.
We starten met een gedicht van Anouk over 'woorden die raken' vertelt trainster Marike. In combinatie met de cellomuziek worden we allemaal direct gegrepen door de mini-voorstelling die we voorgeschoteld krijgen. Subliem hoe de klanken van de cello en de gepassioneerde voordracht van Anouk ons allemaal meteen aanraakt. De kwetsbare toon en gelijktijdig het zonder vrees jezelf in en op het spel zetten springen er voor Marike uit vertelt ze me. We zitten in een training en ervaren dat dit meteen een verdieping geeft in de gesprekken die we daarna voeren, schetst Marike. "Alsof je uitkomt bij de diepere vraag in jezelf die voor deze training van belang is. Deze kunstinterventie gaat verder dan onze rationele gesprekken omdat het spel iets teweegbrengt bij alle deelnemers waar ik anders niet zomaar bij was uitgekomen."
Daarna volgt een intuïtieve schrijfoefening naar aanleiding van een prachtig verhaal van Bart over de schrijver Marcus Orelius. Die schrijft in zijn boek Overpeinzingen over wat hij in zijn leven van wie heeft geleerd. We zijn geneigd om eerst te gaan denken en te analyseren. Maar er gebeurt van alles als we na een kort verhaal en een gedicht gewoon meteen gaan schrijven. De pen op het papier zetten en blijven schrijven. Nadien komt de groep met prachtige reflecties. Iedereen heeft de oefening anders geïnterpreteerd. Alles wat er ter plekke van 'gemaakt' is, komt voort uit wat er voor hem/haar op dat moment leeft. Alles is goed; er bestaat geen 'niet-goed'. Ook dat is verfrissend. En de diversiteit in de groep komt er prachtig mee in beeld.
In het terugkoppelingsrondje aan het eind van deze kunstinterventie in de training: Het heeft voor iedereen waarde. We kregen hierdoor een ander perspectief aangereikt om naar onszelf te kijken en naar hoe we communiceren, stelt Marike. Dat had ik in deze training op geen enkele andere manier kunnen bereiken dan door dit te ervaren. De kracht van deze voorstelling en wat het teweegbrengt (bij iedereen iets anders) zit hem precies in die ervaring. De reflectie nadien heeft veel waarde en deze interventie sprak iedereen aan. Dat komt volgens Marike vooral omdat je de impact ervaart via de zintuigen en niet via de ratio. En er is 'ruimte' om er zelf nog wat van te vinden en te maken. Er is volop ruimte voor eigen interpretatie. De ervaring van de kracht van een dergelijke performance is super waardevol ook voor mij als trainer.
Mooi om te ervaren dat via deze mini-voorstelling de intentie van de makers te zien en voelen is. Dat hoeven we als deelnemers niet te begrijpen maar het is wel precies dat 'eigene' dat bijdraagt aan haar de werking van kunst. Wij zagen en hoorden in de performance wat Anouk als een soort boodschapper in het gedicht over 'Woorden die raken' heeft willen stoppen, vertelt Marike mij. Vervolgens staat het vrij aan iedereen om de inhoud (boodschap) op eigen wijze te interpreteren. Er is een vorm gekozen door de maker en je ziet en ervaart wat iemand erin heeft gestopt. Die vrije ruimte in de kunst is prettig en maakt dat iedereen zich ertoe kan verhouden. Je mag er van alles van vinden; blij, verbaasd, boos, verdrietig, ... Echt alles is goed.
Nog diezelfde dag was ik op het terrein van De Baak in Driebergen en maakte ik deze foto van het gedicht van Anouk. Het enthousiaste verhaal van Marike over de kunstbijdrage in haar trainingsgroep zette mij ook weer aan het denken. Meteen de dag erna werkte ik met Haiku gedichten. Die schreef ik op basis van gesprekken met medewerkers. Ik koos die vorm om in de organisatie een gesprek te faciliteren over zaken die normaliter niet worden uitgesproken tegenover elkaar. Kunst kan een ander perspectief aanreiken.