(4) Kunst
• Tijdens mijn studie filosofie las ik De gebroeders Karamazow van Dostojewski. Romankunst, zo realiseerde ik mij, is beter dan filosofie in staat om de complexiteit van de menselijke existentie zichtbaar te maken, onder meer door de perspectievenrijkdom.
• Vooral de films van Tarkovski intrigeren mij. Er komt iets aan de oppervlakte waar wij welhaast geen woorden, geen referentiekaders (meer) voor hebben.
• In Lissabon heb ik lang staan kijken naar een portret van een oude man geschilderd door Rembrandt. Ik besefte: deze artistieke expressie is meer waar dan een waarheidsgetrouwe afbeelding door middel van een foto.
• Muziek kan ervaringen en werelden openen. Het middendeel van het concert voor twee violen van Bach ervaar ik als een verklanking van een liefdevolle dans, als twee vlinders die teder om elkaar fladderen. In de middendelen van het 23ste en het 27ste pianoconcert van Mozart bekruipt mij soms het gevoel al haast in de hemel te zijn. In het strijkkwartet Der Tod und das Mädchen van Schubert zit een passage waarin de meerstemmige muziek op het punt lijkt te staan in chaos over te gaan. Nog net geen chaos lijkt tegelijk het toppunt van muziek, in mijn beleving. New Order heeft op zijn eerste album ook zo’n nummer waarin ik dit fenomeen ervaar.