Over doorwerking

When all is said, the meaning has not finally arrived yet

                                                                       Milan Kundera

Introductie

Zwart-wit beelden. Een zwarte vrouw maakt haar gezicht, zittend voor een spiegel, vakkundig wit. Ze heeft het vaker gedaan, dat zie je. Ze maakt eerst witte lijnen rond haar wenkbrauwen en mond. Vervolgens een grote witte cirkel met haar vingers op haar gezicht en dan vult ze de cirkel. Iedere stukje huid bedekt ze met ondoordringbaar wit.  Ze spreekt, maar we horen niet wat ze zegt. Dan zien we haar verschijnen in een kerk, voor het spreekgestoelte, in een gewaad met witte handschoenen. Er zit een andere vrouw, duidelijk ook van de kerk, op de achtergrond. Ze kijkt wel naar de verschijning, maar is haast verveeld, alsof ze het al ontelbaar veel keren heeft meegemaakt. Hypnotiserende, galmende muziek op de voorgrond die duidelijk niet klinkt in de kerk die we zien; het hoort bij de film.  Dan begint de vrouw haar preek. Ze preekt niet in woorden, maar in mime.

[Sensus plenior van Steffani Jemison: kijk hier een fragment: https://vimeo.com/249833854] 

Ademloos kijk ik naar dit kunstwerk van Steffani Jemison in het Stedelijk Museum Amsterdam. Dit titel van het werk is Sensus Plenior (Latijn voor ‘vollere betekenis’) en de vrouw in de film blijkt pastoor Susan Webb, leider van het Master Mime Ministry in Harlem, New York. Het blijkt echt te bestaan, Gospel Mime, waarin gospelliederen worden geïnterpreteerd en geuit door mime. Ik ben blij dat ik de uitleg op de muur van het Stedelijk pas lees na het zien van de film. De beelden treffen me namelijk ook door een voor mij nog oningevulde echtheid. De bevestiging dat het in het echt gebeurt, preken in mime, en dat dit het echte werk is van deze pastoor voegen er voor mij een laag aan toe. Ze deed het niet voor het kunstwerk, maar er werd een kunstwerk van haar gemaakt. De realiteit is aanwezig in het werk. In mijn eigen werk probeer ik ook altijd iets van de realiteit te maken. Ik realiseer me ineens dat het mij eveneens te doen is om een ‘vollere betekenis’. Wat een ontdekking! Ik kan niet goed uitleggen waarom, maar het werkt houdt me nog weken bezig. Ik besluit nog een aantal keer te gaan. Steeds opnieuw fascineert en raakt het me. Het heeft me iets te zeggen al kan ik maar moeilijk uitleggen wat. Zijn het de overeenkomsten met mijn eigen werk? Is het het werk zelf? Feit is dat het op me doorwerkt in mijn denken over mijn eigen werk, over mijzelf, over de wereld en over wat ik daaraan probeer bij te dragen. Ik kom zelfs in een hernieuwde ambitie. Ik krijg zin om zelf weer aan het werk te gaan! De video werkt niet alleen door op mijn denken, maar ook op mijn waarnemen, voelen en handelen. Op onverwachte alledaagse momenten verschijnt het beeld van de vrouw met het witte gezicht in mijn herinnering. Als het ware spreekt ze tegen me, misschien preekt ze wel tegen me.

Het is precies deze vorm van doorwerking die me in dit onderzoek bezighoudt. Een doorwerking waar maar moeilijk woorden voor zijn en die op meerdere lagen in denken, voelen en ervaren ‘levend’ blijft en vanuit herinnering zomaar weer kan verschijnen en je iets te zeggen heeft in en tijdens je dagelijkse werk. Zodanig dat je zelf iets wilt maken. Een doorwerking die aanzet in makerschap in wat voor vorm dan ook. Wat maakt dat iets doorwerkt en wat maakt dat andere dingen aan je voorbij gaan? Hoe werkt dat doorwerken precies? Waar werkt het dan precies op door?