Complexe vraagstukken los je niet op met eenzijdig denken en handelen. Dat ze oplosbaar zijn is in zichzelf al een misvatting. Suiker lost op in water, complexe vraagstukken doen dat niet. Nee, complexe vraagstukken (ofwel: wicked problems) vragen juist dat we de complexiteit herkennen en erkennen. Om dat te kunnen hebben we toegang tot meerdere menselijke registers nodig. Enkel oorzaak-gevolg denken is niet genoeg en verergerd vaak de zaak. Muzisch werk nodigt andere registers uit. Registers die we als mens allemaal hebben. Sommigen hebben onze voorkeur en zijn doorontwikkeld, andere zijn - om wat voor goede reden ook - naar de achtergrond gegaan. In muzisch werk nodigen we zo ook meerdere vormen van kennis en weten actief uit zonder daar een hiërarchie in aan te brengen. 

Meervoudig kijken en werken is niet nieuw. In de Oud-Griekse retorica waren drie elementen belangrijk. De ethos: de positie van waaruit je waarachtig spreekt, de logos: juiste redeneerlijnen en de feiten op orde hebben en de pathos: het beroeren van de harten van de mensen. Alleen logos of alleen pathos was onvoldoende overtuigend.

In de Romeinse bouwkunst waren eveneens altijd drie elementen belangrijk. De utilitas: het gebouw moet het nut dienen van de gebruikers. Firmitas: het moest degelijk en duurzaam zijn en de venustus: het moest de schoonheidservaring beroeren. Ook hier had je alle drie nodig.

In het kader van kennis zijn er ook verdelingen te maken die verder gaan dan een eenzijdig denken over (natuur)wetenschappelijke kennis. In een prachtig overzicht van de debatten over soorten kennis komen Markauskaite & Goodyear (2017) tot een indeling in vijf soorten kennis. Hun visie daarbij is dat kennis een proces is. Ze spreken daarom van ‘kennen’ in plaats van ‘kennis’. De vijf soorten zijn:

• Conceptuele kennis = kennen als het opbouwen van conceptueel begrip. Dit is de wereld van abstracties. Het kennen dat ontstaat doordat we de wereld beschouwen met behulp van modellen, concepten en indelingen (zoals deze indeling in vijf soorten kennis). In muzisch werk kan je nieuwe concepten aanreiken waarmee anderen de wereld op een nieuwe manier gaan zien.
• Handelingskennis = kennen als het ontwikkelen van begrip als basis voor concreet handelen. Dit is de wereld van de praktische aanwijzingen. Het kennen dat ontstaat vanuit wat we weten wat werkt, hoe we iets moeten aanpakken, welke stappen of procedure we moeten volgen. In muzisch onderzoek kan je werkwijzen en werkvormen ontwikkelen waarmee anderen zelf dingen kunnen maken, problemen kunnen oplossen of kansen realiseren.
• Sociale kennis = kennen als het orkestreren van sociale verbanden. Dit is de wereld van de sociale relaties. Het kennen dat ontstaat over hoe met mensen om te gaan, op welke manieren samen te werken, inzicht te ontwikkelen in gevoeligheden en het kunnen inleven in anderen. In muzisch werk kan je bijdragen aan het ontstaan van sociale relaties en anderen helpen beter te functioneren in hun sociale gemeenschap.
• Materiele kennis = kennen als het configureren van de materiele omgeving. Dit is het kennen dat ontstaat door onze omgang met de fysieke wereld, met materialen. Zoals een pottenbakker weet hoe de klei reageert en gevormd kan worden en de schilder weet hoe de verf te mengen. Muzisch werk kan bijdragen aan een beter begrip van materialen en wat ermee mogelijk is.
• Lichamelijke kennis = kennen als aanpassen aan de omgeving en de coördinatie van perceptie, lichamelijke vaardigheden en handelen. Dit is het kennen dat ontstaat wanneer we leren hoe ons lichaam werkt. Het kennen dat opgeslagen zit in ons lichaam waardoor we zonder erbij na te denken kunnen fietsen en autorijden. Muzisch werk kan kennis opleveren die als een lichamelijke ervaring in het lichaam wordt opgeslagen, zoals de ervaring hoe bevrijdend het kan zijn om te dansen.

Howard Garner, een psycholoog verbonden aan de Harvard-universiteit en een van de initiatiefnemers van The Good Project publiceerde in 1983 de meervoudige-intelligentietheorie. Hoewel het niet onomstreden is dat het daadwerkelijk over verschillende intelligenties gaat of toch over interesses en talenten, is het desalniettemin een interessante theorie die het denken over intelligentie oprekt voorbij het IQ.

Hij onderscheidt negen intelligenties:

De meervoudigheid uitnodigen helpt om de rijkheid van ervaringen die mensen in het dagelijks werk hebben te ontvangen en te ontvouwen.

Kan je komende week meer naar de signalen van je lichaam luisteren? Waar hoor jij muziek in? Welke beelden komen er in je op? Wat is natuurlijk en wat is onnatuurlijk in je werk?