De zinsnede uit de tekst van filosoof Julian Bagini, die Martijn de Rijk ons liet lezen, die mij het meest trof bij eerste lezing was: 'We zijn geneigd om over waarheden te denken als ware het steentjes: hard, onveranderlijk, duidelijk gedefinieerd, verzameld in onze geest alsof dat een soort rotstuin is.'

Voor mijn ogen doemen de 'zentuinen' op met aangeharkte kiezels in patronen die organische bewegingen of de levende natuur moeten voorstellen. Het is daar stil en je kijkt wel drie keer uit voordat je jouw eigen voetafdruk er onbeholpen inprent. 

Tijdens het filosofisch ontbijt sprak ik even met iemand die de vraag stelde naar het 'concrete' bij de oproep van Bagini om betere waarheden te creëren. Die concreetheid deed mij denken aan mijn verzameling steentjes met woorden erop uit de filosofie van Aristoteles. Deze heb ik zelf zitten schilderen tijdens de pandemie als een manier van houvast zou je kunnen zeggen. Hoe houdt je deugden levend als je ze niet kan oefenen in het dagelijkse verkeer met anderen?

Martijn schetste ook hoe de filosofie enerzijds allerlei vragen opent en kritieken formuleert door de eeuwen heen en aan de andere kant ook houvast poogt te bieden. Hij deelde met ons de groet van filosoof Ludwig Wittgenstein als hij anderen trof: 'neem de tijd'. Martijn benadrukte ook dat waarheid in gesprek gestalte moet krijgen. Daarbij dacht ik aan Richard Sennett die in zijn boek Together aanwijzingen geeft voor hoe je kan praten zodat verschillende perspectieven niet haaks op elkaar komen te staan en het samenwerken stopt. Dit ruimte maken voor wat onze perspectieven onderscheidt, maar ook hoe ze te verbinden zijn is een kern van 'kringen maken'. 

Dat heen en weer pendelen tussen kritiek en vragen enerzijds en houvast anderzijds wat de filosofie volgens Martijn doet, zou dat ook in ons programma zitten deze week? En is er ook ruimte voor mijn steentjes, als vorm van houvast, om neer te leggen in een 'echte tuin: een organisch en holistisch systeem waar alles met alles verband houdt. sommige bestanddelen ervan zijn zo goed als permanent, terwijl andere groeien, veranderen en afsterven' zoals Bagini dat schrijft. 

In mijn huiskamer staan op een stoffig kistje enkele uitbundige en minder enthousiaste planten. Mijn steentjes heb ik als oefening er even tussen gelegd. Zou dat ook zo in mijn geest kunnen is de vraag? En wat betekenen de epistemische deugden zoals Bagini die noemt, voor 'school maken'? Hebben we het dan over deugdenethiek? Burgerschapsonderwijs? Hoe kan de metafoor van de rotstuin en echte tuin een rol spelen in de didactiek van onderwijs over waarheid in onderzoek of kunst? 

Hier bij de Metaal Kathedraal heeft men een grote tuin aangelegd. Ook binnen staan clusters met planten en stekjes. Er groeit, verandert en sterft van alles. Met de deelnemers aan ons festival zullen we vele wandelingen maken door tuinen in de vorm van gesprekken. Misschien dat iemand zich soms lelijk stoot tegen een scherpe steen van een ander. Misschien raakt iemand wel verstrikt in de weelderige tuin van een geest die door muzisch werken even vol is gaan leven.

Ik tref Annemiek Vera, een van de andere negen gezichten achter Musework Live. Zij kijkt naar mijn steentjes en reikt me nog een paar prachtige beelden aan in ons gesprek:

Grafstenen als markering van wie geleefd heeft...

Steen teruggeven aan de generatie waarin het trauma is ontstaan in systemisch werk...

Fossielen geven zicht op wat verloren is gegaan...

Prachtige mineralen kunnen zich op onnavolgbare wijze vormen...

Zelfs op het oog onveranderlijke, dode en concrete stenen kunnen dus nog vragen openen in plaats van alleen maar houvast of last zijn.