30 april

Op de Nieuwkade ben ik proefkonijn tijdens het gereed zetten van de studio voor het festival journaal van Bart. Direct na binnenkomst word ik al tot maken bewogen. Met plezier rijd ik panelen en planten door de ruimte om ze te positioneren als decor. De ontwerpeisen: behoud diepte; maak het rijk. Mijn gitaar krijgt een plek naast schilderwerk van Bart.

Daarna krijg ik al wat filmpjes te zien van Anouk en van Bruno. Anouk mist het nabij zijn bij studenten. De camera heeft Bruno gevangen die luistert naar hoe Bart zijn speech voorleest en zijn gelaatstrekken trekken mij in dat verhaal. Ik realiseer me dat ik verlang naar de intimiteit van een maakproces. Naar nabijheid van materialen. Naar wat er ontstaat door concentratie en zwoegen. Naar het delen ervan en anderen uitnodigen tot diezelfde staat van makerschap. De intimiteit die Anouk hervindt in woorden uitspreken, vind ik in in stilte en solitair te schetsen en te filmen. De vraag komt op: "Vlucht ik voor de wereld? Keer ik mij af van de ander?"

Ik ken het wachten tijdens voorbereiding van live-producties. Het is vooral dat: wachten. Dat doe ik zwijgend, tekenend en steeds aanwijzingen opvolgend. Het roept bij me op dat ik mijn onlangs overleden moeder hoor zeggen: "Goed opgevoede kinderen; ze zijn rustig, ze luisteren en kunnen zichzelf vermaken." Terwijl Bart en ik zwijgend ons ding doen zijn Tom en Maarten voortdurend in de weer met en in overleg over kabels, software, licht, opstelling en apparatuur. Ik bedenk me dat zij 'hardop aan het werk zijn'. De handelingskeuzes, het werktempo en intensiteit, de materialen en rolverdeling van hun aandeel in deze productie speelt zich als een theater af in de ruimte waar ik wacht totdat mijn cue komt. 

1 mei

Wederom een testrun in de gelegenheidsstudio. Dit keer spelen Bart en ik ook op onze instrumenten en doen we de overgang naar de tafel voor het interview. Deze tafel heb ik vol gelegd met getekend materiaal. Bart gaat hierop in tijdens het testinterview. Ik wil duizend dingen delen, maar ben me ook heel bewust van de camera. Dat vind ik leuk: het spel van in het gesprek zijn en tegelijkertijd ernaar kijken als een regisseur. Bart daagt me uit om iets te terug te geven volgende week op de drie filmpjes in een andere dan gesproken vorm: een bron, een muziekstukje, een tekening. Dan kan ik verschijnen als homo narrans, homo ludens en homo faber. Gaaf! Ook dat hij ziet dat het mooi zou zijn als mijn praktijk verschijnt. Ja, die intimiteit van het maakproces is een spoor dat van mij vanaf het gitaarspel aan het begin door mag klinken in het interview en wat ik teruggeef op de filmpjes.

Ik overdenk de relatie tussen mijn gitaarspelen en docentschap. Alle goede zaken komen in drieën dus ik probeer deze drie beelden of analogieën:

1. troubadour zijn en verhalend optreden om de wereld te ontsluiten voor studenten;
2. in het moment improviseren door te reageren op het spel van anderen vanuit een eigen repertoire;
3. liefde voor oefenen en intrainen van techniek in de handen als voorbeeld voor je een beroep eigen maken.

Zie ik hier een parallel met de homo narrans, homo ludens en homo faber?

4 mei

Daan vraagt mij om bij te dragen aan de lunchlezing vanwege het wegvallen van een andere casus. Ik zit al 6 weken in een makerstand en begin de contouren van mijn onderzoek steeds beter te zien. Ja, dus! Graag. Ik zie wel wat het precies van mij vraagt. Mijn intentie om in te stappen, werpt ook licht op wat het nou eigenlijk toch is wat ik onderzoek. Alsof er een samenhang in mijn handelen zit dat drijft op een zoektocht, een queeste en dat dit beeld als een gestalt begint op te doemen. Juist door een appèl erop van buiten. Alsof het weten dat het gezien gaat worden, het helpt oplichten. Dit resoneert met een citaat uit Lighthousekeeping van Jeanette Winterson: "Daar is het, het licht op het water. Jouw verhaal. Het mijne. Het moet gezien worden om te worden geloofd. En het moet worden gehoord. Temidden van het eindeloze, het dagelijks rumoer ten spijt, wacht het verhaal om gehoord te worden."

5 mei

09:30 Daan verheldert voor mij dat het gaat om een filmpje. Hij stuurt de mail door van Nicolien. Een script of een filmpje lees ik. Moet gaan over complexiteit in hoger onderwijs en leren. En dan vervolgens een reactie op iets wat ik ontvang. Wat resoneert er? Het blijft nog een beetje vaag dus ik reik uit naar Nicolien. Zij verheldert met een whatsapp-bericht. ja, dit komt wel snor voel ik. Heb ik zin in. In 2018 schreef ik al eens een bijdrage voor hun bundel in de vorm van een brief. Die beelden uit de brief en de tekeningetjes die ik daarvoor maakten komen weer voor ogen. Ik als innovatienomade trekkend door de woestijn. Verlangend naar een gilde van complexiteitsdenkers...

12:00 Anouk belt mij met de vraag of ik artist in the corner wil zijn bij het webinar van Villans donderdag. Spannend. Boeiend. De komende dagen extra goed zorgen voor mezelf. Hoe anders de presentie telkens te kunnen opbrengen? Anouk is een woordkunstenaar die de Villans-groep al enige tijd vergezelt. Ze nodigt me uit om al tekenend iets terug te geven. Ik voel ruimte om spontaan iets te doen. Een sessie die ik vorig jaar tijdens Musework Live bijwoonde bij Movisie komt weer voor ogen. Daar heb ik ook verslag van gedaan door te tekenen.

14:00 Annemiek stuurt me haar filmpje. Ik kijk het twee keer. Het ontroert me. Ze vangt zo mooi haar drijfveer als docent. Het is ook spannend de eerste keer dat ik het kijk, want mijn eigen stem heeft ze gebruikt om een tekst voor te lezen. Deze tekst zit aan het begin, in het midden en aan het eind. Zo duik ik zelf telkens op in haar verhaal. Terwijl ik het meest met haar woorden resoneer over mensen meer zien. Ze resoneren ook met mijn eigen thema's in mijn onderzoek en werk. Dat ik dan zelf het citaat voordraag, voelt opeens als een ander met mijn stem. Het moment dat ik twee weken geleden in bed onder de deken (beste geluidsisolatie) deze insprak, staat me nog amper bij.

6 mei

08:00 Nadat ik wakker ben, stuur ik een aantal groepen aankondigingen door over het festival en mijn aantreden daarin. Het is fijn om nieuwsgierige en lieve reacties te ontvangen van vrienden en collega's. Laat hen maar 'mee-resoneren'.

11:30 Nicolien stelt voor te bellen over de lunchsessie. Ik stuur mijn proloog die Daan en Bart zo mooi vonden. Ik twijfel of het genoeg raakt aan de inhoud. Nicolien vindt het filmpje prachtig en geeft veel terug wat mij goed doet. Zelf heb ik het ook weer bekeken. De muziek die ik daar op gitaar speel schreef ik kort tevoren en heb ik sindsdien niet meer gespeeld, waardoor deze als iets externs aanvoelt. Ik realiseer me dat mijn filmpje vooral over ontvankelijkheid gaat. Ontvankelijkheid die door bezig te zijn met licht en vorm, met theorie en beelden ervoor zorgt dat je meer waarneemt om je heen. Nicolien noemt dat de verhouding tussen tekst en context. Ja, dat is mooi. Ik zie een verband tussen ontvankelijkheid en resonantie, tussen kunnen ontvangen en laten resoneren.

17:00 Het eerste wat ik hoor zijn klankschalen. Dat roept de rituele plechtigheid van starten met een meditatie op of een satsang. De geest wordt bijeen getrokken in aandacht.

Ik stem af op het eerste festival journaal waarin Bart met HKU-bestuurde Heleen Jumelet in gesprek gaat. Oh, daar zit ik vrijdag ook. Jeetje... Wat zet ik op het spel? "Mediteren helpt bij luisteren en meegaan", zegt Heleen. Misschien dat meditatie mij ook helpt om in te tunen op hoe ik vrijdag verschijn en kan luisteren, ontvankelijk zijn aan die tafel.

Ze haalt de speech van Arnon Grunberg aan en wat zij daarin mooi vindt: dingen horen die je niet welgevallig zijn, wanklanken horen er ook bij. Ze vraagt Bart naar de betekenis van het luisteren voor hem als lector en onderzoeker: "De gewone maakbaarheid en vertrouwde actie kan niet meer in complexiteit; even toelaten dat je niet direct in de actie gaat en toelaat wat er is. Luisteren kan daar een hele goede rol in spelen, even niet handelen. Het gaat nog vooraf aan vertellen, spelen en maken." Wat ik heb geleerd over handelen in complexiteit, doemt voor me op hier. Beschrijven en nog eens beschrijven in plaats van causale relaties zoeken van meet af aan. 'Gedistribueerde etnografie' inzetten zoals Dave Snowden propageert. Naast deze meer technische associaties, resoneert ook een grondbeeld dat ik hanteer van de mens als oercel in de oceaan.

"Als we mee doen, kleur bekennen, iets van onszelf op het spel zetten en ook samen met de ander werken... [...] dan ontstaat meerstemmigheid." Zo verbindt Bart zijn antwoord met wat Heleen deelde. "Geloof in het goede van de mens [...] druk om te presteren en dingen goed kunnen [zie ik bij studenten], maar mogen falen hoort ook bij onderwijs," vertelt Heleen. "Grenzen verkennen en eerlijke dialoog en gesprek over wat moeilijk was geeft mij meer vertrouwen [als auditor]. Met elkaar verander je ook stukjes van het systeem en dat doen we in dialoog." Dit zijn woorden die mij welgevallig klinken. Er klinkt ruimte en verbinding in door. Ingrediënten die ik bij onderwijsinnovaties of spannend innovatieonderwijs soms te weinig aantref.

Het filmpje van Petra en de stemmen die je als onderzoeker belagen en bevrijden. Net als Heleen vind ik dit heel herkenbaar. Wat tof dat zij sociaal wetenschapper is. En zei noemt ook weer die eeuwige binaire relatie met de exacte wetenschappen. Wie pretendeert exact te zijn en universele geldigheid nastreeft vindt de rest van de wereld tegenover zich...

Annemieks filmpje begint met mijn stem. Nu ben ik er ook. Ik resoneer in het gehoor van anderen. Dit is de vierde keer dat ik deze zie en nog steeds raak ik ontroerd. Dat Heleen er stil van is aanvankelijk en dat er daarna haar verlangen naar student van Annemiek zijn doorklinkt, maakt dat ik mij gezien voel. En maakt ook dat ik nieuwsgierig word naar het persoonlijke in het zijn van bestuurder.

Het filmpje van Heleen resoneert door de citaten uit reflecties en sessies van onze kring. Zo beluister en zie ik een bloemlezing uit wat we in de WMO aantroffen door samen op onderzoek uit te gaan. Bart zet daarna het frame nog weer even scherp van de drie gezichten en het spanningsveld tussen structuur en loslaten. Zo kan ik op een nieuwe manier terugkijken naar wat Heleen in onze werkplaats ontlokte, bracht, verrijkte en boven water hielp trekken.

Clocks and Clouds van Gyorgy Ligeti... nu resoneert Different Trains van Steve Reich en Quartet pour le Fin du Temps van Olivier Messiaen. Muziek die gaat over de Jodenvervolging. De dissonanties stapelen op en toch is er ook heldere harmonie waarneembaar. Een tonaal centrum ontglipt mijn oor. Dat maakt dat ik het rusteloze moet toelaten om te kunnen blijven luisteren. Wat onwelgevallig klinkt toch toelaten... In het aanzwellen van de dit klankpalet dat klinkt alsof alle noten tegelijk worden gespeeld over drie octaven, lijkt er toch toegewerkt te worden naar een climax. Dat is mijn houvast. Het is een keer klaar. Nu kan ik weer luisteren.

20:00 De uitzending doet het niet. De techniek blokkeert. Wat ontzettend zonde! Dit vraagt om een comeback. En vergeving. In deze tijden voel ik dat laatste vrij snel. Wat fijn eigenlijk.

7 mei

13:00 Vilans-webinar gaat niet door. Weer de techniek. Verdorie. Dan deze vrijgekomen ruimte benutten om nog indringender het festival aan te halen in voice-berichten aan collega's. Anouks uitgangspunt van mij inschakelen voor Villans blijft in elk geval overeind. Ben benieuwd naar hoe er een mooie come-back gaat ontstaan. Alle wendingen openen nieuwe kansen.

17:00 Tekenen bij live muziek. Wat spannend! De muziek kan zich verschuilen achter de eigen vluchtigheid. Een foute noot kan je doen vergeten of juist herhalen en tot iets nieuws brengen. Zeker wanneer je alleen speelt. Een lijn of vorm die niet werkt daarentegen blijft en moet weggelegd worden samen met dat deel van het canvas. 

Boekjes met tekeningen die tactiel maken en daardoor meer zichtbaar maakt, wat anders tussen de regels door en impliciet blijft ten koste van het rationele dat overgebracht moet worden. Mijn eigen werken in mijn dummy, die altijd mee op pad gaat met mij als innovatienomade, resoneert hier volop. Dan zegt Marinda: "De setting gaat letterlijk door mijn lijf en weer naar buiten naar het papier en weer terugkomt tot me. Ik  durf dan veel zekerder ergens voor te gaan staan." Dit mag tijd kosten merkt Bart op. De tijd gaat even niet meer rechtdoor, maar zwabbert juist.

Zelfkennis via het maken als ingang.

De troepen vooruit trekken vanuit een ontvankelijke basis. Na die opmerking wil ik zelf even gitaar spelen terwijl ik luister.

Dan kijk ik naar het filmpje van Sietske. De inleiding geeft mij veel informatie over Sietskes rollen. Dan hoor ik haar spreken. Ze durft te zeggen: 'seksueel misbruik' terwijl het strijkkwartet in majeur een mooie cadansje speelt. Haar intonatie klinkt hoopvol en vol verlangen naar delen wat zij ontdekt heeft en telkens weet te ontdekken. De reactie van Marinda opent het weten van mijn lichaam doordat zij verwijst naar 'dat ene krijtstreepje dat nog nodig is'. Aanrommelen als belangrijk in een maakproces en de aanraking met het materiaal en de ander is een belangrijk aspect. Dat raakt mijn verlangen tot maken.

Het filmpje van Anouk, maar nu met pianomuziek. We spraken al aan de telefoon dinsdag over toevoegen van muziek. De barokmuziek die klinkt tijdens de zinnen over de huilende student vergroten de afstand in Anouks verhaal, alsof het een onvermurwbaar patroon is dat niet gebroken kan worden omwille van dichterbij komen. Dan is de muziek weg als Anouk een nieuw perspectief vindt op afstand tot de ander. Bart tekent door in het filmpje. Anouk vindt intimiteit en zet zo de tijd even stil. "Kan ik met mijn stem ruimte innemen." Marinda blijft in die ruimte. En vindt troost in beelden. Beelden van momenten waarop dingen samenkomen zoals wanneer je in een museum loopt. De waterlelies van Monet die haar treffen als ze alleen de hoek om komt. Dat resoneert met mijn ervaring ervan in Japan op Naoshima waar ik op dezelfde manier alleen de hoek om kwam vanuit een donkere gang naar een ruimte met open dak en prachtig licht. Daar hing het immense schilderij van Monet. Dat roerde mij tot tranen en een groot verlangen dit te delen. Nu heel onverwacht krijg ik van Marinda antwoord.

Bruno. Bart leest in de film zijn brief voor. Rust en ruimte zichtbaar en deelbaar willen maken. Anderen uitnodigen tot de horizon meebeleven. Met een glas water een week lopen vanaf het Kröller-Muller en het pas leegdrinken bij aankomst in de branding. Ik ontvang Bruno's brief in een immense vertraging. Net als hij wil ik mijn ogen sluiten. Er komt goesting vrij. Goesting en horizon. Een fysiek canvas noemt Marinda het. Zo wil ik ook verdwijnen in een canvas door te kijken of te tekenen en zodoende de wereld te herordenen waar ik in participeer.

Iedereen heeft een andere stemming gekregen van de componist om alle noten te kunnen spelen als ensemble in Streepjes van Guus Jansen. Het klinkt als atonale muziek of in elk geval chromatisch want de C keert in de bas telkens terug. Diezelfde C (C2) is nu de stemming van de laagste snaar op mijn gitaar. Deze heb ik ook anders gestemd en dat vraagt ook om oplettendheid omdat de routine doorbroken is.

8 mei

's Ochtends heb ik even contact met Bart. Over de openingsmuziek. Dat kwartet van Messiaen? vraagt hij. Nee, dat is te veel verbonden met de holocaust. Iets met een oceaan of rimpelingen van de zee. Une barque sur l'océan of Incantatie IV stel ik voor. Die laatste kwam bij me op door de afsluitende muziek van gisteren: Streepjes. En dan de vraag of mijn filmpje toch vertoond moet worden? Maar die komt woensdag al bij de lunchlezing dus dat zou dubbelop zijn. Ik neem wel de materialen mee uit het filmpje. Het komt vanzelf wel... of niet.

Ik kijk naar het filmpje van Frank Evers. Muziek, kleur en vorm in onderlinge verbondenheid. Dat roept synesthesie op bij mij. Mijn gedachten drijven richting Merleau-Ponty. "De doelmatige aanraking van de ziel." "Samen op zoek gaan naar nieuwe kleuren en nieuwe melodieën." Dan speelt Frank met Bart iets wat klinkt als een Bachiaans tweestemmig 'Invention'. Stukken die hij schreef als oefenmateriaal voor zijn zoons. Wie zijn nu de vader van Frank en Bart? Dat zet me ook aan tot nadenken over contrapunten. In de muziek waar Bach erin uitblonk iets meerstemmig te doen klinken door onafhankelijke lijnen harmoniërend over elkaar heen te leggen. Maar ook als metafoor voor werken en leren in onderwijs. Misschien zelfs nog wel verder dan als metafoor... als lichamelijke ervaring van 'behuizen' van tegen elkaar in klinkende en spelende melodieën, tijdelijke dissonanties, spanning ten opzichte van een grondtoon... Zo kom ik weer bij de ervaring van synesthesie die Frank in het begin van zijn verhaal opent. Frank heeft me aangezet tot spelen. Tot verkennen van het contrapunt op mijn gitaar en in de metafoor voor werken en leren in onderwijs.

Het filmpje van Charlotte. De muziek grijpt mij direct. De ostinato in de synthesizer. Dat geeft het een 'trance feel'. Charlotte ontsluit met haar prachtige foto's en woorden een wereld die ongrijpbaar zal blijven, als fractals. Dan komt God langs. Welke God vraag ik mij af? Die uit het Oude of Nieuwe Testament? De woorden blijven stromen als fractals die verschijnen onder een microscoop. De muziek blijft echoën in zichzelf. Mijn eigen behoefte aan delen en gezien worden voel ik resoneren. Die voelt soms ook oneindig. Onverzadigbaar. Niet te stoppen. Maar dan verschijnt het complete palet aan foto's en materialen op de vloer terwijl Maarten en Charlotte werken temidden ervan. Nu kan mijn blik en mijn geest rusten. Precies zo wil ik mijn verzameling aan grondbeelden uitstallen op de vloer. Dan kan er naar gekeken worden en dan kan het bevestigd worden. Herordend. Op nieuwe manieren spreken. Bevrijd worden uit haar eigen eindeloze val in de mircokosmos.

De zachte stem van Ed. Innige verwevenheid van professionaliteit en ethiek. Er is geen muziek zodat ik dichtbij de stem van Ed kan blijven. De tekening van Marjolijn Zwakman omgeven door metaforen opent mijn ontvankelijkheid voor abstractie en mysterie. Ed spreekt als een toverformule de kwaliteiten uit van de theatrale dialoog voor hem. Zijn filmpje voelt als een broos herfstblad dat dwarrelt en dat Charlotte weet te vangen om eindeloos op kleur en vorm te verkennen.

16:00 Wanneer ik in de studio arriveer zijn de heren al druk in de weer. Peter is er ook. Je kan de concentratie voelen in de ruimte. Het lijkt wel alsof elk voorwerp, elke opstelling een lading heeft. Alsof de camera's niet licht ontvangen, maar juist iets uitstralen op alles wat in beeld gaat komen. Ik kan voelen dat hier al uitzendingen hebben plaatsgevonden; dat hier al gemaakt is. Ondertussen houden we ook 1,5 meter afstand tot elkaar. Dat versterkt het 'tintelen' van alles en iedereen in deze ruimte. Alsof we door elkaar niet de hand te schudden of even te omarmen een individueel voltage opbouwen. We krijgen aureolen als op middeleeuwse schilderingen. We zijn vol van wat we aan het maken zijn.

We doen wat doorloopjes van de opening van de uitzending. Dan moeten Bart en ik zo synchroon mogelijk (ik 1,5m voor hem uit) van de ene plek naar de andere binnen 3 seconden. Het leuke vind ik dat we, terwijl er van alles wat scherpgesteld, kunnen spelen. De toonsoort lijkt G te zijn vandaag. De ene keer wacht Bart tot ik start. De andere keer begint hij met een lijn. Het biedt mij de mogelijkheid om allerlei wijzen van spelen uit te proberen. Ik begin met flageoletten. Die kunnen ook heel percussief klinken naast dat ze een ijle klank voortbrengen. Dan gaat het om open akkoorden. Vervolgens wat 'hammer-on's die als een ostinato ritmisch onder Barts melodielijnen doorklinken. Met een paar minuten jammen is het muzikale canvas wel aardig opgespannen.

Ook oefenen we even wat gesprek aan tafel. Ik deel hoe ik wil reageren op de filmpjes. Ondertussen wordt de lijn met de inbellende Dorien getest. Ook lijkt het mij aardig om het gitaarspelen als ingang voor gesprek te nemen. Een appel wordt recht gelegd op tafel en mijn microfoontje wordt aangezet. Natuurlijk hoop ik dat we stil staan bij het maken van de tegels en mijn clipjes. Ik heb ook een paar quotes opgeschreven van studenten. Dorien hoort ons nog niet blijkt. Welke muziek klinkt bij de afkondiging? En waar gaat Bart zitten als hij dat inleidt? Ik besluit alleen het boek van Sennett op tafel te leggen en de andere boeken buiten beeld te laten. Iets eetbaars in beeld hebben schijnt heel aantrekkelijk te zijn voor kijkers weet Maarten mij te vertellen. Het is vijf voor vijf....

Dan geef ik mij over aan de 'flow'. Ik vertrouw erop dat alle muziek, alle woorden vanzelf zullen komen en dat waar de aandacht het beste naar toe kan bewegen iets is wat als weten tussen Bart en mij opdoemen zal. Zo ging het.

En dan is het 17:45.

Het voelde alsof ons spel waarmee we de uitzendingen openenden nooit stopte.

11 mei

Gisteren vroeg Bart mij of ik wilde tekenen bij het filmpje van Anneke. Zelf zie ik mij niet als spontaan tekenaar. Ik wilde zaken precies vastleggen als ik teken. Vandaag ga ik merken dat ik niet bij alle activiteiten van het festival kan zijn. Dat lukt qua tijd en energie niet. Het verlangen is er wel. De hoop is dat alles wordt vastgelegd voor later. Ik ervaar fear of missing out voor het eerst weer in maanden.

15:30 De studio betreed ik dit maal zonder gitaar. Als een insluiper zoek ik een werktafel bij het raam. Daar is het licht en warm. De jongens in de studio zetten de volgende uitzending in de steigers. Ik plak mijn vellen zwart en wit papier als een schaakbord op de tafel, terwijl ik een eerste keer luister naar het filmpje van Anneke via mijn hoofdtelefoon. Maarten zet de camera gereed. We staan beurtelings op de tafel. We kijken naar een beetje schaduw dat het kozijn werpt op mijn canvas. We hebben weinig tijd. De schaduw mag blijven. Dan nemen we op. Het filmpje start opnieuw. Anneke spreekt over wat zij doet in de honours community vanuit muzisch repertoire. Zij voelt als een medestander, een lid uit dezelfde ridderorde, een collega-missionaris die de mensen in de HU het nectar van muzisch werken komt brengen. Net als ik. Het nectar van de pastelkrijtjes geeft aan alle kanten af aan mijn handen.

Later kijk ik het journaal terug en volg ik het gesprek tussen Bart en Jos. De strips als partituur van Kathy Berberian 'stripsody', van visueel naar sonoor; Zou ik mij tegels ook kunnen zingen of spelen?

Jos zegt rake dingen over vrijheid, over de vraag naar wie je bent. Hij vindt het prachtig dat ik buiten het kader treed bij het tekenen aan het eind van Annekes filmpje. En hij gaat in op het omzetten van geluid, van tekst in abstractie. Dat is de omgekeerde beweging van de strippartituur. Als de uitzending dus eindigt met een inverse van waar die begon, dan ben ik nieuwsgierig waar het 'symmetriepunt' ligt in het gesprek tussen Jos en Bart:

'In die lucht zit geen betekenis. Dus ik moet iemand anders dus altijd helpen om betekenis te geven aan wat binnenkomt.' Zou het hier zijn? 

'Als iemand echt nieuwsgierig is; het waarom aan het bevragen is, dat is waar het om draait.' Of zou dit dat punt kunnen zijn?

Of is het het verhaal dat Jos vertelt over hoe hij fluitspeler is geworden. Het dorp had dat gewoon bepaald. Of dat de digitale revolutie ons niet veranderd, maar een gevolg is van ons eigen zoeken naar vrijheid, de ander en de wereld als global village zien? 'Ik zie in dat boek mijn eigen Werdegang voorbijkomen.'

12 mei

10:00 In Microsoft Teams heb ik een chatbericht ontvangen van een studente van mij. Zij was gaan kijken naar Anneke gisteren. Zo kwam ze mij op het spoor en toen heeft ze de uitzending met mij van vrijdag ook bekeken. Ze was geïnspireerd. Ze haalt het moment terug zelfs waarop Bart zei dat ik heel precies werkte en dat dat tijd kost. Toen antwoordde ik: "Dat mag ook." En die opmerking deed haar realiseren dat zij vooral uit was op effectiviteit en efficiëntie. Maar dat er zoveel te winnen valt met concentratie en de tijd nemen om iets echt goed te doen. Het geeft haar een nieuw perspectief op professionaliteit, op wie zij kan zijn als professional.

21:00 Ik kijk het festival journaal van vandaag.

Ik kijk en luister naar Marjolijn. Het is fijn haar te zien. En ik zie haar op nieuwe manieren. Deze woorden geef ik haar terug:

"Aanwezig en Gedragen

Het gesprek tussen jou en Bart is als een talisman. Heel fijn om me te verbinden met jouw beweging vanuit je bronnen, naar het naakte experiment, naar spelen met vuur, naar het gesprek aan tafel. Als een kosmische vorm spiraalt de energie door en neemt daarbij allerlei vormen en kleuren aan.

Als jullie de twee onderwerpen raken, ‘heer & meester zijn’ en ‘autonoom proces’ dan roept dat het beeld op van Shiva & Shakti als scheppende en vernietigende processen. Die energie stroomt door je heen lijkt het als er vrijheid is in jou en de context."

Ik kijk en luister naar Peter. Het is fijn hem te zien. En ik zie hem op nieuwe manieren. Deze woorden geef ik hem terug:

Je danst richting de reset.
En nog voordat je hem benoemt, kluister je je bewegingen in pakketjes vitaliteit.
Het stokt niet. Het schuift. Het verkent.
Het reikt naar binnen. En dan...

Dan reset je het kijken door het woord ‘reset’.
Dan spelen de bewegingen zich achterwaarts af in mijn lijf.

Ik zie opeens waar ik nu ben.
Eerst voel ik de afstand.
Ik sla mijn ogen neer.
Dan voel ik mezelf.
En dan het uitreiken naar hoop.
Ik open mijn ogen en lees:

13 mei

Als Anouk spreekt dan ben ik er. Als Bart speelt dan ben ik er. Eerst volg ik de woorden. Dan de muziek. Het filmpje resonans duurt acht minuten en raakt veel hoeken van het geluidsspectrum. Zacht. Hard. Hoog. Laag. Schel. Warm. Leeg. Vol. Harmonieus. Kakofonisch. Stil.

'Wanneer luister je?' 'Nu?' 'Luister je nu?' 'Is mijn stem genoeg om jou te laten luisteren?'

Dit gaat over ontvankelijkheid. De ontvankelijkheid die ik bemerk als ik heel lang bezig ben geweest met kleuren en tekenen. Waarin er een oneindige vertraging heeft opgetreden waardoor de tijd, de scripts van alledag zijn weggevallen. En dan kunnen andere dingen voller verschijnen. Dan stroomt zintuigelijke informatie als een rivier tot me. Dan ben ik klankkast geworden voor slechts enkele snaren die voller kunnen klinken.

Ondertussen ben ik al in de studio aanbeland. Dit keer via een videoverbinding. Er wordt weer gebouwd en getest. Af en toe logt er iemand in of is er een zoem of piep of kraak. Verder is het zo stil als een vissenkom.

'Hoe kom jij weer bij jezelf?' vraagt Daan vlak voor de uitzending aan Bart. 'De vreugde voelen. Dat we dit mooie werk mogen doen. Dat wil ik delen', antwoordt Bart. 'Dat het met dat blogje van Patrick ging resoneren en dat we toen...' Zo verschijn ik even in dit gesprek.

Daarna begint de uitzending. Op mijn telefoon volg de uitzending zonder geluid. Via mijn verbinding met de studio hoor ik Daan, dan Bart. Het loopt niet synchroon dus mijn aandacht splijt zich. Als de filmpjes worden vertoond, beginnen de mensen in de studio ook ontspannen te spreken. Ik zet het geluid van de livestream op mijn telefoon aan.

De eerste filmpjes en het interview met Loes

Loes gaat in op de vraag van Nicolien door 'loslaten wat je plan was' even uit te lichten. Dan resoneert het live werken aan Musework Live bij mij. Dat is ook loslaten en meegaan met de flow. Terwijl er wel ontzettend veel voorbereiding is geweest om je in te vreten op inhoud en vorm en beelden. De tangometafoor is voor Loes een sterke metafoor om te communiceren daarover. Vanochtend heb ik met een gesprek met een collega in een onderwijsverandering nog de waarde van metaforen voor gezamenlijke taal verkend. Dat vroeg ook wat durf, want zoiets kan overkomen als vaag. Maar door drie metaforen voor onderwijs te schetsen, ontlokte ik toch resonantie bij haar. Hier gaan we op door hebben we afgesproken.

Ondertussen zetten Bart en Daan een theatrale dialoog in. Zo maken ze de metafoor van Loes weer letterlijk.

De volgende filmpjes en het interview met mij

Resonantie is als een kring op het water in een vijver. Beweegt niet alleen vooruit in de tijd, maar ook terugwaarts.

Het citaat dat Bart teruggeeft op mijn filmpje: "Oh wonder van het verstaan het lichaam verstaat die muziek die zonder betekenis is... lang voordat het hoofd haar tot betekenis maakt voor stem en taal.... Zonder dat het hoofd betekenis toekent, begint je lichaam te trillen van de muziek, van alle geluiden die het uit de wereld haalt en tot een eenheid maakt. Diep in het leven begint het te trillen...."

De laatste filmpjes en het interview met Theo

Het filmpje waarin Bart flageoletten speelt, waarin Anouk met het oor in haar handen rondloopt. Dat gaat over in de aanpak van Theo als lerarenopleider. Een mooie situatie in de klas waarin de leerlingen het een voor een niet begrijpen; niets begrijpen, zeg maar. Het leerplan pakt anders uit. Dan gaat Theo resource rich te werk: meerdere perspectieven raadplegen.

Theo benoemt de impuls: 'Huppatee, modellen ertegen aan en analyseren!' Het doet wat met hem dat hij een uur kado krijgt om rustig iets op zich in te laten werken en anders te kijken en luisteren.

Bart en Anouk doen een improvisatie binnen het model van Theo. De muziek kent vier stiltes: die aan het begin, twee tussendoor en die aan het eind. Net als dat het model van Theo vier onderdelen kende: doelen, belangen, proces, ... Daartussen klinkt muziek.

Anouk sluit af met een ode aan de uitzending waarin alles nog eenmaal klinkt. Alle metaforen, belangrijke woorden, beelden en concepten en de situatie van twee lectoren die een theatrale dialoog doen. Ik kir en dans als ik er naar luister. Wat een prachtige opbouw naar de climax van alles begrijpen en dan weer naar beneden tuimelen in niets begrijpen.