Ik stel ik me voor hoe Polanyi hier leefde, medicijnen studeerde en later vertrok naar Berlijn om in de fysische chemie leiding te geven aan een laboratorium. Hij vlucht dan eind jaren dertig naar Engeland, krijgt een leerstoel in de sociale wetenschappen en onderzoekt de filosofie. De filosofen in Oxford kijken met misprijzen naar zijn out of the box filosofie, accepteren dat niet. De Amerikanen zien wel hoe vernieuwend hij is. Ze nodigen hem in 1962 uit om bij Yale de Terry lectures te komen geven. Het is daar dat Polanyi voor een groot gezelschap zijn gedachten ontvouwt over tacit knowing, verfijnde ervaringskennis die je niet in een instructieboek kan vatten, en de reflectie daarop. Kennis die je verwerft door te doen. In 1966 verschijnt de Tacit Dimension.

Een van zijn kernzinnen luidt: we can know more than we can tell. Elders vertelt hij dat we vaak een scherm tussen ons en de werkelijkheid plaatsen die ons belet om juist vanuit de ervaring in te stappen. ‘To see a problem’, zegt Polanyi, is to see something that is hidden’.

Hoe begon mijn liefde voor tacit knowing?

Ik paste Polanyis werk als onderzoeker en docent relationele veiligheid al met passie toe, voordat ik van zijn werk hoorde. Ik wilde graag de schoonheid en toewijding van het dagelijkse werk laten zien. Hield veel groepsgesprekken op de werkvloer en interviewde praktijkexperts op het gebied van geweld in relaties.  Maakte als lector in 2011 het boek Verborgen schatten. Wat goede professionals doen en cliënten ervaren bij de aanpak van geweld. En andere publicaties volgden, over bijvoorbeeld skilful performance.

Mijn uitgangspunt dat kennis zich niet alleen van bovenaf maar juist ook van onderop ontwikkelt. We ontdekken door te doen en verzamelen zo gesitueerde waarheid en wijsheid onderweg.

Deze schat van ‘weten uit ervaring’ blijft vaak verborgen en onbenoemd. Een schat in het donker. Met de potentie van een doorbraak, een dieper inzicht. Als we in staat zijn om deze te naderen vanuit die ervaring.

Dan kan een nieuw veld van kennen en ontdekken rijzen dat de wereld op zijn kop zet. Polanyi noemt deze kwaliteit breaking out en breaking in.

Wat is de Tacit? Het is alles dat ontstaat in het doen, iedere handeling, dus ook iedere creatie. Positief en negatief. Het loopje van een misbruikt kind, de blik van verstandhouding. Het maken van een tekening of schilderij, de herkenning van een dierbaar gezicht uit duizenden, fietsen en je lichaam verlengen, de gezondheidszorg en welzijnsprofessionals die in deze crisis met vereende krachten samenwerken. Contact houden terwijl afstand geboden is. Dat doen is bijna magisch en mysterieus. Of zoals Marga Minco deze week vertelde over haar eigen schrijverschap ‘ ik begrijp het zelf ook niet hoe het tot stand komt. De ene zin lokt de andere uit’.

Ik stap op mijn fiets. Als we in de ervaring door de tacit heen gaan, de from via to, kunnen er grootse dingen ontstaan, is er emergentie. We breken een woord of een wereld open en brengen een impliciete betekenis aan het licht.

Vervoering, ontroering, magische eenvoud ademen. Al het gearticuleerde weten, de hele wetenschap ligt op dit bed van de tacit, deze bedding. Ontkenning leidt tot ontzielde kennis. En het groeit als wij dat aandacht schenken en elkaar aanmoedigen tot ons beste werk.

U heeft een belangrijke sleutel zelf in handen en de moed de schat in het donker te willen zoeken. Laten we zoals Polanyi dat aangaf een ‘society of explorers’ worden. Vooral onze passies aanwakkeren en onszelf en elkaar transformeren. We ontdekken dan wat er nog niet was en toch altijd al te rusten lag, maar nog nooit zo werd gezien.