Koans uit de Hidden Lamp
Voor de derde werkplaats van onderzoek vanuit muzisch perspectief nam ik het boek The hidden lamp mee. Het is in 2013 samengesteld door Florence Caplow en Susan Moon en bevat verhalen, koans, van verlichte vrouwen uit vijfentwintig eeuwen. Het is voor mij een uniek en krachtgevend werkboek. Samen in een groep van zeven vrouwen komen we sinds 2019 eens per zes weken ongeveer bij elkaar, mediteren we kort en bespreken we twee koans. Een koan is een dialoog in een zenraadsel dat vaak ontstaat in het contact tussen een meester en een leerling. Er zijn vooral veel voorbeelden van koans van mannelijke zenmeesters en mannelijke leerlingen, bijvoorbeeld de Mumonkan. Een koan betekent letterlijk vertaald een publieke zaak.
Zeven zusters besluiten om in plaats van de voorjaarsbloemen in het park te kijken naar de begraafplaats te gaan en als zij daar aankomen vraagt een van de zussen 'daar ligt het lichaam van een persoon. Waar is deze persoon naar toe?' 'Wat' vraagt een ander, 'wat zei je?' En prompt worden alle zeven zussen onmiddellijk verlicht. Zelfs Indra is geraakt door hun ontwaken en zegt, 'vertel me wat jullie wensen en ik zal het jullie geven'. Dan vragen de zussen om een boom zonder wortels, land zonder schaduw en een vallei waarin de echo niet klinkt. Indra, de god van de oorlog, hemel, onweer en regen staat met zijn mond vol tanden en kan hen dit niet bieden. Zijn macht ketst eigenlijk af op de diepte van de vraag van de zussen.
Dit verhaal komt uit de negende eeuw van China.
Kenmerkend aan een koan is dat deze om expressie vraagt. Het verhaal of de dialoog kan niet worden opgelost door het intellect. Sommigen zeggen dat de koan bestaat uit paradoxen. Koanstudie kan worden beleefd als moeilijk en frustrerend, want je denken loopt steeds vast. Een koan is niet bedoeld om uit te leggen, maar om te tonen. Vanuit dit laten zien ontstaat er een andere taal. Daarnaast voelen vrouwen in de zendo soms minder voor koanstudie, omdat zij in de verhalen meestal niet worden gerepresenteerd en zich er eigenlijk buiten voelen staan.
Daarom is het heel uniek om op initiatief van Jose Koeneman met vrouwen koans van vrouwen te delen door in samenzijn ons bewustzijn te prikkelen. Geleidelijk aan heeft er zich een vorm ontvouwd waarbij we kort mediteren, de koan hardop lezen, in een ronde onze reflectie, gedachten en gevoelens delen en weergeven wat de koan bij en met ons doet. We ontmoeten elkaar beurtelings bij iemand thuis en kennen elkaar allemaal van onze zazen praktijk. Geleidelijk aan verdiept ons samenzijn zich en leren we meer gezichtspunten kennen van een koan en van elkaars spirituele leven. Afgelopen zomer hebben we ook een stiltewandeling gemaakt voorafgaand aan de bijeenkomst.
Naast de koan, de dialoog of het inzicht van de vrouw meestal uit vroeger tijden is er ook een commentaar van de samenstellers en worden er enkele vragen per koan gesteld.
Met de deelname aan een vrouwengroep om The hidden lamp te behandelen is bij mij een nieuw soort werk ontstaan waarin het maken en het lezen elkaar aansporen. Ik heb daarom als bron naar de werkplaats ook mijn eigen boekje meegenomen, waarin ik schrijf en teken op basis van het lezen van de teksten uit de koanverzameling.
Media
