De werkvorm DE PLOOI met mijn specifieke vulling (er is ook een andere inhoud mogelijk in deze soortgelijke vorm) heb ik nu x keer geïtereerd en ook uitgebreid. Ik stel op grond van de ervaring tot nu toe vast dat de werkvorm in de groep interacteert met de specifieke ervaring van iedere deelnemende persoon en iets bij hen oproept, individueel en collectief en ik help om deze waarneming en het groeiende bewustzijn geleidelijk aan te articuleren. Groepsleden kunnen elkaar meenemen in en door hun waarnemingen maar ook juist beschroomd zijn en stilvallen of hun bewustzijn vooral richten op hun eigen verborgen schat. Het vergt concentratie (in het spel zijn) en moed (om door te gaan).

Ik ga ervanuit dat deze interne waarnemingen en gedachten in de werkvorm geleidelijk aan ontplooien en in de ruimte komen. Ze krijgen taal, verbaal en non-verbaal. Deze waarnemingen scheppen verwarring en ongemak en kunnen ook meerduidig zijn.

De emoties worden waargenomen in of aan het lichaam. Het kan de geur zijn die in je neusgaten hangt, de nekharen die overeind staan, je hartslag die versnelt, de buikpijn die je voelt of de adem die stokt. Als deze waarnemingen gevoeld en benoemd worden, verfijnen ze het bewustzijn van de lichaamssensaties (dat werkt ook door) en zetten ze door de belichaming aan tot transformatief leren. Verder gaan de fragmenten of brokstukken die worden opgediept door de fase van de verwarring en het niet-weten heen geleidelijk aan een geheel vormen en groeit het bewustzijn over wat er gaande is.

Deze introductie en toelichting heb ik nog wat explicieter gemaakt op basis van Imara’s OO les vanmorgen. Deze tekst van mijn ervaring in en met black box maakte ik gisteren op basis van mijn voorbereidende werk voor het filmen van De Plooi. We stapten dus letterlijk in de black box om dingen te ontdekken en uit te proberen en maakten zo stapjes in de vormgeving. Dat instappen is iets anders dan er over lezen of er van de buitenkant omheen lopen. Polanyi noemt deze twee vormen van kennen: know how and know what. Beiden zijn nodig om een stap verder te komen en verandering mogelijk te maken. Verder heeft Polanyi het over twee soorten waarneming die op verschillende manieren met elkaar samenwerken en kunnen leiden tot ontdekking die hij de focal en subsidairy awareness noemt en die in de acht stappen van DE PLOOI ook werkzaam zijn en vermoedelijk verschillende delen in ons brein (neocoretex, limbische systeem van de gevoelens en overlevingsbrein) laten oplichten en samenwerken.

Gisteren was ik in cross-over samen met cameravrouw Florence in de black box op Oude Noord om de film en geluidsopname voor te bereiden van drie december. Werkplaats-assistent Tjerk hielp ons goed op weg. We hadden een week geleden ook al met elkaar gesproken en dingen uitgeprobeerd. Verder polste ik nog twee teamleden voor assistentie, want er zijn veel rollen van camera en geluid, regie en algehele assistentie dus de crew heeft nog wat uitbreiding nodig (iemand van jullie?). Een dame kon helaas niet, de ander heeft het in beraad. De cameravrouw had twee weken eerder op locatie gefilmd met 12 deelnemers, sociale professionals bij wie ik de werkvorm begeleidde.

Ik vroeg de cameravrouw toen en ook voor de opname van 3 december vooral te letten op gebaren, houdingen, handgebaren, ogen en beweging van het lichaam tijdens verschillende fasen van het spel. Dit ook omdat de tacit zich toont in een handeling. Ook evalueerde ik de werkvorm schriftelijk en dit leverde me veel specifieke data op. Zo gaven sommige deelnemers aan dat ze het liever donkerder hadden gehad of de ogen wilden sluiten omdat er teveel in de omgeving (een dubbel leslokaal op coronaproof afstand) was of dat ze nog iets meer meditatie aan het begin wensten (het idee van muziek kwam hier op) en ook soms herhaling wensten. De vertraging hielp om inzichten te laten landen.

In black box werkten we concreet aan een lichtplan met een spot op De Plooi en drie aparte lampen die we in het grid hingen en in de juiste stand zetten zodat we geen schaduw hadden op onze enscenering. We maakten al experimenterend een lichtplan in drie sferen:

1. Nieuwsgierigheid en ontspanning
2. Ongemak en ambiguïteit (verwarring en ook meerduidigheid, tacit)
3. Inzicht en integratie (door de tacit heen, bewustwording en ontdekking)

Daarnaast bogen we ons over het geluid. Aparte microfoonkastjes voor iedere deelnemer bleek te complex met de sporen die ervoor nodig zijn. We kwamen er op uit om twee microfoons op statief te kiezen aan weerzijden van de opstelling.

Bovendien maakten we een opstelling als enscenering van de werkvorm met stoelen die ik bij de servicebalie reserveerde voor 3 december. Het toeval hielp ons een handje toen ik Maarten Heijer zag en een ingeving kreeg. We voerden vervolgens met het lichtplan een check uit met camera samen met Maarten die zo vriendelijk was ons nog veel tips te geven en direct met zijn camera klaar stond om even te testen. Ook had hij goede tips over optimale scherpte-diepte en een laag camerastandpunt (ISO 1600).

We pikten Maarten op bij de uitleen waar we twee opnamemicrofoons en twee statieven wilden reserveren. Dat kon alleen online, en max veertien dagen van tevoren. Het leggen van verbindingen in de HKU is en taak op zichzelf en vraagt om doorzettingsvermogen

Verder vroeg ik Bart om een cello-improvisatie om De Plooi in te zetten en hoop ik dat hij met zijn muzische interventie langszij komt. Ik maakte aantekeningen voor het briefje aan de deelnemers, ook bijvoorbeeld over toestemming voor de opname en lichte en contrastrijke kleding. Daarnaast noteerde ik een paar steekwoorden om het annoteren nog verder te versterken aan het einde van de werkvorm en te zorgen dat we dat ook over twee weken goed kunnen opnemen. Het Griekse mythologische element wil ik nog verder vormgeven.

Van de vorige groep hoorde ik dat de uitleg voor hen aan het eind heel relevant was om de ervaring te duiden en op de waarde te reflecteren. Dit annoteren hangt natuurlijk ook samen met de overdraagbaarheid en de onderbouwing of het bewijs van het leereffect.

Tussendoor schoot ik nog wat foto’s en ik ben geraakt door wat ik op de camera vastgelegd zie. Fenustas! Alle ruis uit de context valt weg. De focus is echt op de opname. De gordijnen maken het rustig en dempen de echo. Door de scherpte- diepte te optimaliseren kun je mensen goed uitlichten.

Aan het eind van de dag maakte ik nog de conceptbrief aan de vooral muzische deelnemers en liet ik mijn gedachten nog eens gaan over het nog werven van twee personen, bij voorkeur sociale professionals voor de opname van 3 december.

Voldaan over deze dag en mijn acties en reflectie op learning by doing. Reacties zeer welkom!