Ik doe mee aan een VR experiment waarbij ik een gebouw bezoek. Er is verder geen muziek, of ander achtergrondgeluid aanwezig in de simulatie. Eerst die grote VR bril op die jammer genoeg het hele gezicht bedekt waardoor je als toeschouwer weinig ziet van wat de persoon beleeft. Je bent dus vooral aanwezig in en bij je eigen beleving, het publiek krijgt daar niet veel van mee. Ik krijg een sensor en bedieningspaneel aan mijn linker hand waarmee ik een blauwe balk kan aanklikken en vervolgens maak ik een virtuele sprong en sta voor de entree van een ruim ogend gebouw. Fascinerend.

Ik spring van ruimte naar ruimte, ga de bocht om en de trap op. Ik realiseer me dan ineens vanuit een bepaald perspectief dat ik al op de trap sta en niet ervoor. Ik  krijg ter plekke lichte hoogtevrees. Ik geloof dat ik terugdeins, ik durf even geen voet meer te verzetten.  Dit alles in de simulatie die voor mij levensecht is, ik ben echt mentaal het gebouw aan het ontdekken en maak een mental map. Ik ga steeds meer op onderzoek uit in mijn virtuele reis en krijg plezier in dit springend bewegen. Ik herken weer de plantenbak, de kraan en de luxe kantoortuin en het zitje en weet daarachter om de hoek hangt de langzaam ronddraaiende witte auto op een display. Geestig, ik begin met dus visueel te oriënteren in dit virtuele gebouw.

Vervreemdend is als ik door sommige klikken de afstandsbediening zie zweven in de ruimte maar mijn hand die dit bedient is daar niet, is niet zichtbaar aanwezig.  Ook de rest van mijn lichaam verschijnt niet, ik ben dus virtueel disembodied, een wonderlijk gevoel. Ik ben wel en niet aanwezig. Aanwezig als ervaring die ik beleef, maar niet aanwezig als lichaam. Dit wordt nog interessanter wanneer ik voel dat ik over een koord stap dat aan mijn bril vast zit en me bewegingsvrijheid geeft, mijn voet en enkel voelen duidelijk dit koord, waardoor ik ineens even belichaamd en connected ben.

Het bewustzijn van belichaamd en mentaal aanwezig te zijn springt dus heen en weer.

Het zet me aan het denken over embodied cognition en hoe wonderlijk het is wanneer het lichaam daarvan loskomt.  Waar vindt dan de ervaring precies plaats, alleen in mijn geest? Als ik anderen observeer met een VR bril op zie ik ze kleine bewegingen maken en ook om hun as draaien, heel voorzichtig stappen, bijvoorbeeld op traptredes en soms letterlijk terugdeinzen. Er zijn dus wel lichamelijke reacties op wat je waarneemt, doet en ervaart maar je ziet jezelf niet inde VR wereld terug, alsof er een scheiding bestaat tussen de mind (de geest) en het lichaam (the body).

De filosoof en cross-over wetenschapper Polanyi muntte het begrip the tacit en the tacit dimension  waarin we verfijnde ervaringen opdoen - zien, voelen, horen, ruiken, proeven, bewegen, aanraken- die zich eigenlijk grotendeels onttrekken aan de taal. Polanyi zegt ook dat we daarbij ons lichaam gebruiken en gebruikt het voorbeeld van fietsen (via mijn lichaam en het bewegen op de pedalen, draaien de wielen en stuur ik) waarin ik als het ware mijn lichaam laat samenvallen en verleng door de fiets. Een ander voorbeeld is een blinde die met een stok loopt. Deze vorm van een-zijn met en embodiment stopt weer als ik van de fiets stap of de blinde geen stok heeft.

Hoe zit dat dan in de virtuele realiteit en wat is de impact van deze disembodiment? Ik heb er geen antwoorden op maar vond al zoekend wel dit filmpje waarin wetenschappers juist proberen om mensen in de VR belichaamde ervaringen te bieden.

Zie https://youtu.be/UyaS0tffUAI