De staat van leiderschap in het MBO – 8 oktober 2019 de Baak

1.

Vandaag kan een begin zijn.

Ergens in een hoofd van iemand ontstaat een idee. Misschien begint daar innovatie. Bij die eerste vonk.

‘Alle begin is moeilijk’, zeggen ze. Beginnen vraagt om de juiste woorden, om moed en doorzettingsvermogen. De roep om daadwerkelijk ‘het goede’ te gaan doen, is vaak niet meer dan een fluistering. Het is makkelijk om dat niet te horen. Om er niet naar te luisteren, of om het nog even uit te stellen. Maar waar iets begonnen is, wordt ruimte gemaakt. Zo’n kleine vonk kan een groot vuur laten ontbranden.

Een begin. Dit is een begin. Dit zou een begin kunnen worden. Dat weten we later pas.

Een begin heeft een geheugen. Eerste keren griffen zich in hoofden, laten geuren na en geluiden, zodat je later, of aan het einde, terug kunt keren. Naar het begin.

Als we onthouden hoe het is, dan kunnen we later terugkeren naar dit begin en zeggen: Weet je nog die 8^steoktober in 2019? Daar is het allemaal begonnen.

2.

De staat van leiderschap.

Tekst van Bart van Rosmalen (lector kunst en professionalisering HKU) als korte reflectie op de sprekers op 8 oktober 2019.  

De titel van vandaag zou ik voor een paar minuten willen omdopen in ‘leiderschap in alle staten’!

En ik wil stilstaan bij de V in het MBO met een kleine ode aan de V van de Verbeelding in dat Mega Belangrijk Onderwijs.

Wat ik dus heel mooi vind in de tekeningen van Floris Roding bij de publicatie is dat leiderschap dus midden in de complexiteit een zo mooie lichtheid kan uitstralen: vliegers oplaten, bijna dansend voortbewegen, toegejuicht worden. Lichtheid dus!! Vanuit die lichtheid van de verbeelding wil ik drie woorden meegeven aan de transitie:

Het eerste is spelen: In de verschuiving van functies naar rollen waar Jules over sprak dacht ik ineens bij mijzelf ‘Shakespeare had gelijk’. Ver voor Taylor en Weber en alle hiërarchie die ze in organisaties brachten zei hij: The world is a stage and we are the players. Rollen vraagt om de lichtvoetigheid van spelen en niet om samenvallen met je rol. In de netwerksamenleving kan je denken aan the JAM, aan jazzmuziek, aan samenspel. Dat is in de woorden van vandaag wendbare verbondenheid. Overigens mét kaders. Want zonder goede regels geen vrijheid van het spel, geen vrijheid van de verbeelding.     

Het tweede woord is vertellen. De magneet en de kompas, allebei vragen ze om de verbeelding van het verhaal, richtinggevende verhalen. Een horizon die wenkt om op weg te gaan. Zoals de kinderen op die bank in de tekening van Floris lezen, erin opgaan en zich laten meevoeren door het verhaal!

Wanneer ga ik zelf eigenlijk aan? Dat vroeg ik me af. Als ik kan en mag vertellen dan zet ik gaandeweg mijzelf aan. Als mensen kunnen vertellen, als ze gezien en gehoord worden….dan gaan ze aan!

En het derde en laatste woord van de verbeelding is maken. Als je aan de gang gaat met af en toe reflectief stil te staan bij dat ‘doen’ waar jullie zo goed in zijn is mijn aanbeveling om dat ‘doen’ niet los te laten! In andere sectoren is het vaak heel lastig om met verstandige concepten ook echt IN die praktijk te komen. Maar jullie zitten er midden in. Stay there zou ik zeggen. Zie jezelf als leider ook als maker en stel jezelf vragen in de trant van ‘waar ben ik de maker van’ ‘welk maakproces past hier’? Dat is in lijn met de centrale rol van ambachtelijheid, en beroepsvorming, dat is waar je in de wereld het verschil mee maakt.

Tenslotte 1 zin over kwaliteit. Wat een prachtig ambigue plaatje. Een meisje heeft een hele doos met V’s. De V van de verbeelding. Daar is ie weer! Zelfs bij kwaliteit. Ze loopt langs allemaal objecten en telkens als de verbeelding wordt gewekt deelt ze een V uit. En langs die weg raken we in alle staten van leiderschap.

Tekst Anouk Saleming voor De Baak ‘De staat van leiderschap in het MBO’ – 8 oktober 2019

Aandacht

Mag ik jullie aandacht?

Aan-dacht

Mag die aandacht soms ook even uit?

Uit-dacht

Mag ik jullie uit-dacht?

Om de verbeelding

de ver-beelding

van verre dichterbij te halen?

Om ook ruimte te maken voor de doeners

die vanuit hun handen denken?

Ruimte voor het mega-belangrijke beroepsonderwijs?

Kun je iemand aan- en uitzetten?

Kun je iemand eigenaarschap geven?

Je kunt iemand ruimte geven

of een hand

Je kunt iemand een cadeau geven,

een publicatie,

of een wel of niet gevraagd advies

Maar iets aannemen

kun je niet voor een ander doen

Om boven aan de piramide van Mazlov te komen

bij ‘zelfontplooiing’,

moeten er nog flink wat kreukels worden glad gestreken

‘Gedeeld leiderschap in de post-bureaucratische netwerkorganisatie’

is een zin vol plooien

Maar als alles té plat is,

kan geen zalm meer naar boven springen

We verplatten

maar eenvoudig is het niet

We hebben rollen

en we blijven maar rollen

Waar begint een organisatie?

Waar eindigt ze?

Waar eindigt een rol?

En waar begin je zelf?

Hoe spreken we met elkaar?

Hoe knokken we?

Hoe zouden we kunnen spreken?

Hoe zouden we willen knokken?

Hoeveel moeite willen we doen?

Hoeveel moeite mag het kosten?

Er is plezier

Ruim plezier

Er is een 8,6 aan plezier

Dus is er nog 1,4 aan plezier te winnen

Lang zullen we leren

Lang zullen we leren in de gloria!

Zijn jullie nog aan?

Brandt er licht?

Schijnt er ergens in het donker van onze gedachten een nieuw licht op een zaak?

Want als het schemert aan de top,

is het duister op de werkvloer

En pas als het licht brandt,

kan er reflectie zijn

Misschien is er ergens een lampje gaan branden

in het hoofd van iemand

Misschien komt het licht van een brandend vuur uit iemands hart

Misschien gloeien er vingers

om een handschoen op te nemen

Hoofd, hart, handen

Het maakt niet uit

Denkers, doeners,…

Het gaat om het mega-belangrijke beroepsonderwijs

Laat er licht zijn

Ooit op een dag

zullen we zien dat het goed is

Dank voor jullie uit-dacht

3. Tenslotte spelen we wees een reiziger.

Wees een reiziger

sla nieuwe wegen in

kies straten uit die je nog niet eerder liep

open onbekende deuren

praat met vreemden

sleep geen onnodige dingen met je mee

maak je handen leeg

om te klimmen op muren, bergen en in bomen

kijk verder dan je neus lang is

spring in het diepe

of hoger dan je de lat legt

maar spring

Wees een reiziger

zeg ‘nee’ als je de afloop kent

zeg ‘ja’ als je nieuwsgierig wordt

raap de mogelijkheden bij elkaar

stop ze in je broekzak

als proviand voor onderweg

kies met je hoofd

of met je hart

kies zonder aarzelen

blindelings

rücksichtslos

maar kies

Wees een reiziger

waai met alle winden mee

loop in zeven sloten tegelijk

raak steeds verder van huis

laat jezelf verdwalen

let niet op de tijd

let nooit op de tijd

blijf langer dan gepland

en vertrek voordat iets onwrikbaar vast ligt

fluit dans lach

en eindig altijd met een vraag

Zullen we?

Over ons:

Anouk Saleming en Bart van Rosmalen werken op dinsdagen als Artist in Residence bij de Baak. Zij zijn beide verbonden aan het lectoraat Muzische Professionalisering van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Ze geven een muzische reflectie op een thema of onderwerp van de dag door de kunsten mee te nemen. Dat doen ze door een voorstelling te maken van de woorden die klinken op de dag zelf en dat ‘terug’ te spelen, waardoor wat gezegd is niet alleen met het hoofd maar ook met het hart kan worden gehoord. Ze maken gebruik van poëzie, muziek, oude bronnen, beelden en verhalen. Door vanuit het perspectief van de kunsten de dialoog aan te gaan, ontstaat er ruimte om thema’s of onderwerpen te verdiepen en met andere ogen te bekijken.