Wat in gesprekken vaak gebeurt, is dat we het een beetje in het midden houden. We proberen niet meteen uitgesproken te zijn, omdat we ons dan kwetsbaar gaan voelen. Of we denken: "laat ik dat nu maar even niet zeggen", want de ander zou dat misschien weleens kunnen oppakken als een conflict. Als dit tijdens een gesprek, of in een vergadering speelt, dan kun je het gesprek op een rustige manier even stilzetten. Nodig de ander dan uit om samen letterlijk van tafel te gaan en tegenover elkaar te gaan staan. Jij kunt het volgende zinnetje zeggen: "zullen we de niet uitgesproken tegenstellingen juist wél uitspreken?" Of je zegt: "zullen we even niet polderen om het met elkaar eens te worden, maar juist de extremen tegenover elkaar zetten?" En daarop kun je de tegenstellingen die onder ieders standpunten liggen samen uitspelen. Dat helpt om beter zicht te krijgen op wat er gezegd wordt, maar ook op wat er niet gezegd wordt. En dat helpt om beter zicht te krijgen op de gelaagdheid van het onderwerp. Vaak kom je erna weer een stuk verder. Tegenstellingen uitspreken wakkert ook een stukje competitie en scherpte aan. 

Kalliope- (met de mooie stem), die de muze werd van de filosofie en van de retorica (welsprekendheid) kan ook heel competitief zijn. Bekend zijn de verhalen waarin de muzen het in een zangwedstrijd opnemen tegen de negen dochters van Pierus, die nogal pochten over hun zangkunsten. Uiteindelijk winnen de muzen, die de dochters als straf voor hun hoogmoed onverwijld in zwarte kraaien betoveren. Zodat ze niet meer kunnen zingen, maar alleen nog krassen. Wat hier als wending uit te halen is, is het positieve van een echte 'krachtmeting'. Retorica had in de Oud-Griekse context ook altijd het streven naar excellentie door krachtmeting en wedstrijd in zich. Tegenstellingen opzoeken in het werk en die juist (tijdelijk) uitvergroten helpt je om tot verdieping en kwaliteit te komen.

In het Feminarium

Benieuwd hoe deze aflevering is ontstaan? Bekijk hier de reflecties en het onderzoek van Bart en Anouk.

Voor wie zich verder verdiepen wil:

[Er is het] "Maori- gesprek waarin de inzet is een conflict te beslechten tussen twee kampen die in onenigheid verkeren. In de groep deelnemers, oftewel het publiek voor de theatervoorstelling, gaan we eerst op zoek naar een mogelijke verdeeldheid. Als er een potentiële controverse gevonden is gaan voor- en tegenstanders tegenover elkaar staan. Er worden in toenemende heftigheid over en weer argumenten uitgewisseld in een specifieke formulering: “jullie doen/vinden dit, wij daarentegen....”".

- Van Rosmalen (2016)

Lees over het Maori gesprek in het stuk 'Building Conversation' uit het boek Muzische Professionalisering.

[1] Lotte van den Berg brengt de Maori dialoog in verband met het werk van de Belgische politicologe Chantal Mouffe. vgl. Mouffe, C. (1993). The return of the political. Londen/New York: Verso.