Theory U fascineert me al enige jaren. In het werk dat ik doe voor innovatieonderwijs is het opwekken van creativiteit ('generativiteit') essentieel. Wat Otto Scharmer conceptualiseert als blokkades voor een 'generatief proces' is daartoe een groot hulpmiddel. Het uitgangspunt is dat we toegang krijgen tot een levensgroot potentieel aan waarnemingen, verbinding, weten en creativiteit als we bezwijken onder de Voice of Judgement. (Scharmer heeft dit concept van Michael Ray van de Harvard Business school vertelt hij in onderstaand boek). Ook de Voice of Cynicism en de Voice of Fear kunnen ons afhouden van echt present zijn en waarnemen 'vanuit het geheel'.

Het boek Presence stelt zichzelf ook schatplichtig aan David Bohm en William Isaacs die hen voorgingen op het gesprek als generatieve ruimte, hoe het potentieel van de dialoog echt te benutten. Het gaat vooraf nog aan het veel populairdere werk van Otto Scharmer Theory U en bouwt ook weer voort op wat Peter Senge al in zijn The Fifth Discipline uiteenzette over systemisch denken.

Toen ik het boek opensloeg en onderstaande quote las hoefde ik daarna een paar weken niet echt verder te lezen. Dit was voldoende om op te kauwen. Het deed zijn werk vooral, omdat de organismemetafoor mij na aan het hart ligt. Het was ook in de zomer dat ik het las en ik was net bezig met me verdiepen in hoe mijn eigen planten in goede conditie te houden.

Werkend in onderwijs slaat mijn professionele intuïtie hier ook enorm op aan. Er is een herkenning: 'Dit klopt. En zelf ben ik ook voedingsbron in die bodem, niet alleen de ontwerper van die bodem.' En het beeld laat zich op meer manieren lezen. Het zaadje hoeft niet per se de lerende te zijn of de collega die ik train of begeleid. Het zaadje kan ook een intentie, een ambitie, een plan, een fascinatie, een beweging zijn.

Het woord dat ik meeneem uit dit beeld is:

patroonintegriteit.

Patroonintegriteit geeft het organiserende proces van het zaadje een bepaalde richting, een bepaald karakter. Zoals dna een blauwdruk-potentieel geeft. Er zijn veel variaties mogelijk, maar een bepaald patroon, een bepaald spoor is steeds herkenbaar. Het zaadje groeit uit tot een boom. Niet tot een wasbeer. Het is ook een poort, een toegangsweg tot een toekomstige mogelijkheid. En dan komen direct de vragen op:

• 'Hoe voed je zo'n proces?'
• 'Hoe houd je de poort stabiel, op zijn plaats?'
• 'Hoe reguleer je wat er doorheen gaat?'
• En: 'Hoe doe je al die dingen zonder dat er een wezensvreemde wil gaat zitten sturen?'

Verbinding. Als voorwaarde. Dat komt bij me op. Maar de vragen stellen in het moment is belangrijker dan een antwoord klaarleggen op een ander moment. Dat omvat voor mij 'presentie'.